Het gekookte-kikkersyndroom: niet kunnen reageren op subtiele mishandeling

Het gekookte-kikkersyndroom gaat over een kikker die al zijn energie besteedde aan het zich voortdurend aanpassen. Op een kritiek moment ontdekte hij plots dat hij helemaal geen energie meer overhad om zichzelf te redden.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Raquel Aldana.

Laatste update: 04 januari, 2023

Het gekookte-kikkersyndroom is een verwijzing naar de emotionele vermoeidheid die ontstaat als je jezelf in een situatie waant waaruit je niet kan ontsnappen. Je bijt op je tanden en blijft volharden, maar uiteindelijk ontdek je dat je volledig uitgeput achterblijft.

Je raakt in een vicieuze cirkel die je mentaal en psychisch uitput. Steeds ga je maar door en vergeet grenzen te stellen, waardoor je op het einde enkel volledig oververmoeid raakt.

Oliver Clerc, Frans auteur en filosoof, was de eerste die hierover in eenvoudige taal een treffend verhaal schreef. De titel van het verhaal illustreert perfect hoe je in deze neerwaartse spiraal terecht komt. Laten we eens van dichtbij bekijken wat het verhaal precies inhoudt en welke lessen we er zelf kunnen uit leren.

Gekookte-kikkersyndroom: de kikker die zijn energie verspilde

Het verhaal is gebaseerd op een wetenschappelijk aangetoond gegeven:

“Als de snelheid waarmee de temperatuur van het water verwarmt langzamer is dan 0,02 ° C per minuut, dan zal een kikker stil blijven en sterven zodra het te warm wordt. Op elk grotere snelheid zal de kikker uit het water springen en ontsnappen.”

Dus, net zoals Olivier Clerc uitlegt, als je een kikker in een pan met water langzaam begint op te warmen, dan past de kikker gewoon zijn lichaamstemperatuur aan tot hij geleidelijk aan de situatie gewend raakt.

Zodra het water begint te koken heeft de kikker de mogelijkheid niet meer om uit de situatie te ontsnappen. Hij kan zijn lichaamstemperatuur niet meer verder aanpassen en zal nu proberen om uit de pan te ontsnappen.

Helaas heeft hij zo veel energie verspilt door zich constant aan de watertemperatuur aan te passen, dat hij niet langer de nodige energie heeft om te springen en te ontsnappen. Uiteindelijk wordt de kikker gekookt en sterft hij, omdat hij niet in staat was zichzelf uit het water te redden.

Dat doet de vraag rijzen: waardoor werd de kikker gedood? Was het door het kokende water of omdat hij niet in staat was te beslissen op welk moment de situatie te verlaten?

Had je de kikker meteen in een pan gegooid met water van 50 graden warm, dan zou hij er onmiddellijk uitgesprongen zijn. Op deze manier zou hij zichzelf kunnen redden. Maar omdat hij in staat was zichzelf geleidelijk aan te passen aan de situatie, verloor hij de mogelijkheid te ontsnappen.

Hij realiseerde zich niet dat hij de capaciteit had om zelf te beslissen en te springen.

De langzame achteruitgang die leidt tot doen of alles in orde is

Als emotioneel achteruit gaan traag verloopt, dan gebeurt dit vaak zeer onopgemerkt. Dit verklaart meteen waarom daar vaak niet onmiddellijk op gereageerd wordt.

We denken er niet aan in opstand te komen tegen de langzaam verslechterende situatie en daardoor belanden we in die giftige emotionele impasse die je volledig vergiftigd en verlamd achterlaat.

Als een verandering zich namelijk traag voordoet, dan hebben we dit meestal niet in de gaten en kunnen we niet de gepaste maatregelen nemen. We zijn niet in staat in actie te komen en zien niet wat we zelf kunnen doen om uit deze neerwaartse spiraal te raken.

Het is dus niet zo ongewoon om slachtoffers van het gekookte-kikkersyndroom te ontdekken in bepaalde liefdesrelaties, banen en gezinssituaties. Zelfs in bepaalde sociale situaties en onder vrienden is het mogelijk dit giftige syndroom te ontdekken.

Als afhankelijkheid, trots en egoïsme stilletjes aan komen bovendrijven, dan ontdek je niet direct de schade die dit kan veroorzaken. Ook eisen van degene waarvan je houdt die steeds onredelijker worden, kunnen je snel naar deze schadelijke plek leiden.

Het kan je zelfs aanvankelijk een heel goed gevoel geven te weten dat je liefde je nodig heeft, je baas op jou kan steunen en de familie altijd beroep op jou kan doen. Je staat graag klaar voor een vriend die het moeilijk heeft en steeds je aandacht en hulp nodig heeft.

Na verloop van tijd zal je echter merken dat je steeds minder snel en minder graag gaat reageren. Al jouw energie wordt opgeslokt en je bent niet meer in staat te zien dat je in een ongezonde relatie terecht gekomen bent.

Het gekookte-kikkersyndroom: het proces van aanpassen

Het langzame proces van aanpassen wordt het gekookte-kikkersyndroom genoemd. Het put je uit en ontneemt je langzaamaan alle controle die je zelf over je leven had. Het weerhoudt je te zien wat er aan de hand is. Je bent niet meer in staat de nodige stappen te zetten om aan je eigen behoeftes te voldoen.

Het is absoluut noodzakelijk om je bewust te worden van wat jij zelf nodig hebt. Zo hou je controle over je eigen leven en bouw je gezonde relaties op.

Uitproberen?

Het zal vast en zeker ongemakkelijke gevoelens oproepen. Niet iedereen rondom jou zal namelijk aanvaarden dat je plots opkomt voor jezelf. Dat je beslist hebt om je eigen weg te volgen.

Ze zijn namelijk gewend dat jij degene bent die zich altijd conformeert en aanpast. Je veranderde houding zal hen stevig uit het lood slaan en hevig laten reageren op jouw nieuwe ik.

Onthoud dat het woordje ‘genoeg’ af en toe nodig is om gezonde grenzen te stellen. Geef aan wanneer jij genoeg hebt van een bepaalde situatie of gedrag. Het zal enkel je welbevinden, zelfrespect en zelfwaarde een stevige boost geven.

Dus denk aan het verhaaltje van het gekookte-kikkersyndroom als je baas je voor de zoveelste keer vraagt om over te werken terwijl je eigenlijk beloofd had om samen met het gezin uit eten te gaan.

Kom niet terecht in die diepe put van negatieve emoties en stress door niet op tijd op te merken wat jij zelf nodig hebt om gezond en sterk te blijven.