Een perinatale depressie: hoe kun je daar mee om gaan?

Intense gevoelens van verdriet, apathie en hopeloosheid tijdens de zwangerschap of postpartum kunnen wijzen op perinatale depressie. Hier is hoe je het kunt herkennen en ermee omgaan.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 05 november, 2022

Moeder worden kan een uitdagend proces zijn. Je lichaam verandert, je routines en prioriteiten verschuiven, en je identiteit transformeert om zich aan je nieuwe rol aan te passen. Al deze fysieke en emotionele eisen kunnen overweldigend zijn. Het opsporen van perinatale depressie is van cruciaal belang om het welzijn van moeder en kind te verzekeren.

Mensen zijn zich over het algemeen bewust van een postpartumdepressie als een klinisch verschijnsel dat na de bevalling optreedt. Het is echter ook mogelijk dat deze gevoelens van verdriet, angst en hopeloosheid al tijdens de zwangerschap optreden.

Het is belangrijk de tekenen serieus te nemen en professionele hulp te zoeken zodra dit probleem wordt vermoed, want deze depressieve toestand heeft mogelijk ernstige gevolgen. We vertellen je er meer over in dit artikel.

Wat is perinatale depressie?

Perinatale depressie is een stemmingsstoornis die optreedt tijdens de zwangerschap of in het eerste jaar na de bevalling. Het omvat zowel prenatale als postpartum depressies. Het is een ernstig klinisch verschijnsel dat verder gaat dan de baby-blues in de eerste weken na de bevalling die veel vrouwen ervaren.

Een perinatale depressie wordt gekenmerkt door een diepe en steeds terugkerende droefheid die gepaard gaat met apathie, gebrek aan belangstelling en een onvermogen om plezier te ervaren. Het heeft echter ook een aantal andere symptomen die kunnen optreden:

• Gevoel van leegte, hulpeloosheid, of hopeloosheid.
• Bezorgdheid over je eigen prestaties als moeder en schuldgevoelens.
• Rusteloosheid, concentratieproblemen en geheugenproblemen.
• Slaap- en eetluststoornissen.
• Psychosomatische pijn en ongemak (niet verklaard door een lichamelijke oorzaak).
• Verwaarlozing van zelfzorg en sociaal isolement.
• In ernstige gevallen gedachten om zichzelf of de baby iets aan te doen.

Wat zijn de oorzaken?

Er is niet één enkele reden aan te wijzen die het ontstaan van een perinatale depressie kan verklaren. Het is een combinatie van genetische, persoonlijke en omgevingsfactoren. Daardoor lopen vrouwen met een familiegeschiedenis van stemmingsstoornissen meer risico.

Anderzijds kunnen de lichamelijke en hormonale veranderingen van de zwangerschap en de postpartum periode bijdragen tot het ontstaan ervan. Naast emotionele labiliteit dragen ook bepaalde ziekten die tijdens de zwangerschap kunnen ontstaan bij tot een toename van de symptomen. Denk aan aandoeningen zoals:

• bloedarmoede
• schildklieraandoeningen
• diabetes

Op psychosociaal niveau hebben bepaalde vrouwen meer kans op perinatale depressie. Bijvoorbeeld vrouwen die een ongewenste zwangerschap doormaken, die sociaal-economische, gezins-, of partnerproblemen hebben, en vrouwen die niet voldoende sociale steun krijgen van hun omgeving,

We kunnen stellen dat geen enkele vrouw is vrijgesteld van het doormaken van deze aandoening en het optreden ervan zal in grote mate afhangen van de middelen die de moeder heeft om de veranderingen en eisen van deze fase aan te kunnen.

Vroegtijdig opsporen van perinatale depressie is van het grootste belang

Gevallen van de baby-blues gaan meestal binnen een paar weken vanzelf over. Een depressie doet dat echter niet. Als de vrouw geen behandeling krijgt, heeft de stoornis de neiging zich te bestendigen, wat ernstige gevolgen kan hebben.

De moeder zal de zwangerschaps- of postpartum periode met veel angst en leed doormaken, een groter risico lopen op het ontwikkelen van middelenmisbruik en ander schadelijk gedrag te vervallen, en grote moeite hebben om zich emotioneel aan haar baby te binden.

De foetus van zijn kant lijdt ook onder de gevolgen van de moederlijke stemmingsproblemen. Een perinatale depressie kan onder andere leiden tot vroeggeboortes, een laag geboortegewicht en een vertraagde ontwikkeling in de eerste jaren van het kind (Engelse link).

Deze gevolgen kunnen bovendien zelfs jaren laten nog tot problemen leiden. Zo is gebleken dat adolescenten wier moeder aan een perinatale depressie leed, 4,7 keer meer kans hebben om op 16-jarige leeftijd zelf  depressief te zijn (Engelse link).

Maar niet alleen moeder en kind worden door deze stoornis getroffen. De gevolgen kunnen zich uitstrekken tot de hele directe omgeving. De relatie van de ouders komt onder druk te staan en als er andere kinderen zijn, kunnen die lijden onder de moeilijkheden van de moeder om adequaat voor hen te zorgen.

Mogelijke behandelingen voor een perinatale depressie

Er zijn zowel farmacologische als psychologische behandelingen om een perinatale depressie aan te pakken. De eerste worden overwogen als de depressie ernstig is of de vrouw niet op andere interventies reageert. De reden hiervoor is dat er bepaalde risico’s voor de foetus verbonden zijn aan een perinatale depressie van de moeder.

• Op dit moment lijken SSRI’s (selectieve serotonine-heropname-remmers) een effectief en relatief veilig optie te zijn.
• Psychotherapie is een uitstekend alternatief dat op elk moment tijdens de zwangerschap kan worden toegepast en goede resultaten biedt. Met name cognitieve-gedragstherapie en interpersoonlijke therapie hebben de meeste wetenschappelijke steun. Ze helpen vrouwen hun gedachten, interpretaties en gedrag te herstructureren.

Het is duidelijk dat gezien de grote risico’s die een onbehandelde perinatale depressie met zich meebrengt, het van essentieel belang is om jezelf in  de zorg van specialisten te stellen. Als je je herkent in iets van wat we in deze post hebben aangestipt, aarzel dan niet om hulp te vragen.