Bartholin cyste: symptomen, oorzaken en behandelingen

Een Bartholin cyste kan vrouwen in de vruchtbare leeftijd treffen en verschijnt als er een obstructie van de klierbuis optreedt. We leggen het aan je uit.

Geschreven en geverifieerd door de dokter Maryel Alvarado Nieto.

Laatste update: 27 oktober, 2022

De grote vestibulaire, of Bartholin, klieren zijn een van de structuren die verantwoordelijk zijn voor de smering van de vagina. Ze bevinden zich aan weerszijden van de vaginale introitus en zijn ongeveer zo groot als een erwt. Ze bestaan uit een kliergedeelte dat slijm afscheidt en een kanaaltje. Daardoor kan het lichaam de inhoud in het voorportaal van de vagina gieten. Als dit kanaal verstopt raakt, ontstaat een Bartholin cyste.

Deze cystische pathologie wordt beschouwd als de meest frequente in het vulvagebied en treft vrouwen in de vruchtbare leeftijd, die de neiging hebben te verschijnen tussen de 20 en 30 jaar. Geschat wordt dat ongeveer 2% van de vrouwen tijdens hun leven ten minste één Bartholin cyste of abces van de klier zal ontwikkelen.

Waarom ontstaat een Bartholin cyste?

Bartholin cystevorming ontstaat door obstructie van het meest distale deel van de klierbuis. Dit betekent dat de afscheiding die gewoonlijk geproduceerd wordt niet afgevoerd kan worden.

Daarom hoopt zich slijm op zowel in de klier als in de meer proximale delen van dit kanaal. Dit vasthouden leidt tot verwijding van het kanaal, dat een ronde of eivormige vorm aanneemt.

De omstandigheden waaronder de klier verstopt kan raken zijn divers:

• Infecties van het urogenitale stelsel.
• Veranderingen in de kenmerken van de afscheiding.
• Aangeboren vernauwing van het kanaal.
• Trauma’s aan het gebied: hiertoe behoren chirurgische ingrepen, waaronder episiotomie.

Is er een verband met seksueel overdraagbare infecties (soa’s)?

Hoewel infecties als mogelijke oorzaken van Bartholin cyste worden beschouwd, lijken soa’s er geen direct verband mee te hebben. In feite veroorzaakt de genitale infectie alleen de verstopping niet, maar is ze het gevolg van het ontstekingsproces dat als reactie daarop optreedt. Een Bartholin cyste is een gevolg van de infectie en geen uitbreiding.

Men dacht bovendien dat, omdat ze vaker voorkomen bij vrouwen in de voortplantingsleeftijd, de veroorzakers van soa’s een beslissende rol zouden kunnen spelen bij het ontstaan van de cystische massa.

Recentere studies (Engelse link) sluiten dit verband echter uit en verklaren dat de hogere incidentie bij deze groep vrouwen te wijten is aan de functie van de klier, die de neiging heeft te involueren met de leeftijd.

Bacteriologisch onderzoek om de aanwezigheid van een soa, zoals Chlamydia trachomatis of Trichomonas vaginalis, te bevestigen, wordt momenteel niet aanbevolen. Bij klierabcessen acht men het echter verstandig om de aanwezigheid van een soa op te sporen. Neisseria gonorrhoeae is een mogelijke verwekker.

Symptomen van Bartholin cyste

De cystische laesie heeft de neiging klein te zijn, en blijft daarom meestal onopgemerkt, en genereert geen symptomen. Bij grotere Bartholin cysten verschijnt echter een palpabele massa aan één kant van het vestibule nabij de vaginale introitus.

De consistentie van deze vergroting hangt af van het geassocieerde ontstekingsproces. Bij gelijktijdige infectie zijn roodheid en warmte in het getroffen gebied gebruikelijk.

Sommige patiënten melden pijn van wisselende intensiteit, vooral tijdens de geslachtsgemeenschap. De pijn kan echter constant zijn, waardoor het moeilijk is te ambuleren of een zittende houding aan te nemen, wat de kwaliteit van leven beïnvloedt. Daarnaast triggert palpatie van de massa pijn.

Hoe wordt het ontdekt?

De diagnose van een Bartholin cyste is klinisch. Men stelt deze door de kenmerken en de plaats van de vergroting te beoordelen. Als er naast de massa ook sprake is van leukorroe, adviseren sommige auteurs een bacteriologisch onderzoek om een soa op te sporen.

Anderzijds zijn er andere klinische entiteiten die zich met soortgelijke symptomen kunnen presenteren. Die moet men als mogelijke differentiële diagnoses beschouwden:

• Lipoom.
• Hydroadenoom.
• Cyste van Skene.
• Cyste op het kanaal van Nuck.
• Slijmerige cyste van het voorportaal.
• Insluitende epidermoïdale cyste.
• Bartholin klier-adenocarcinoom.

Diagnose bij postmenopauzale vrouwen

Een speciale populatie om rekening mee te houden zijn vrouwen die gestopt zijn met menstrueren. De Bartholin klier hangt samen met leeftijd, zodat de vorming van cysteuze pathologie meestal afneemt na het 30ste levensjaar.

Hoewel de incidentie van kanker in de klier dus laag is, wordt chirurgische verwijdering aanbevolen als een massa met deze kenmerken bij postmenopauzale vrouwen zichtbaar wordt. Het doel is het weefsel op te sturen voor pathologische anatomie.

Behandeling van een Bartholin cyste

Omdat het in de meeste gevallen een asymptomatische pathologie is, adviseert men geen behandeling van welke aard dan ook. Wanneer het echter symptomatologie geeft, zijn er twee behandelingsmogelijkheden: medisch en chirurgisch.

Bij patiënten bij wie voor het eerst een Bartholin cyste wordt gediagnosticeerd, wordt verwachtingsvolle behandeling aanbevolen, terwijl bij recidiverende gevallen chirurgische behandeling de optie is die overwogen moet worden (Engelse link). Van de conservatieve maatregelen kunnen we de volgende opties beschrijven:

• Het voorschrijven van antibiotica, alleen in aanwezigheid van tekenen van infectie.
• Het gebruik van ontstekingsremmende en pijnstillende middelen.
• Het aanbrengen van warme kompressen.
• Zitbaden.

Chirurgische drainage

Wat de chirurgische mogelijkheden betreft, zijn er verschillende opties. Punctie en naaldaspiratie worden als ondoeltreffend beschouwd, omdat ze een hoog risico op recidief hebben.

De twee veiligste technieken zijn drainage met een Word-katheter en marsupialisatie. Hoewel ze het meest aanbevolen zijn, lopen ze ook het risico van recidief. Bovendien brengen ze het ontstaan van littekenweefsel met zich mee.

Word-catheter drainage bestaat uit het plaatsen van een katheter via een kleine incisie die over de Bartholin cyste gemaakt wordt. Men zet deze met een opblaasbare ballon vast. De functie van de katheter is te dienen als een kunstmatig kanaal om drainage van de klier mogelijk te maken.

Het grote voordeel van deze methode is dat er een nieuwe tubulus gevormd kan worden die de weg van de katheter volgt. Het nadeel is dat de Word katheter enkele weken op zijn plaats moet blijven.

Bij marsupialisatie wordt daarentegen een grotere insnijding gemaakt. Daarbij moet men de wanden van de cyste naar het vestibule vermijden. De bedoeling is de klier te laten afvloeien, maar er is een groter risico op infectie. Bovendien kan het blauwe plekken geven en dyspareunie veroorzaken.

De laatste chirurgische optie is de uitsnijding van de klier. Hoewel ongebruikelijk, is het vrij effectief. Men moet dit echter alleen overwegen in extreme gevallen en bij vrouwen ouder dan 40 jaar.

Wat zijn de complicaties?

Het belangrijkste risico van een Bartholin cyste is recidief. Daarom moet de behandeling met voorzichtigheid geëvalueerd worden, en gevallen met een chirurgische oplossing moeten door een specialist behandeld worden. Ook moet men rekening houden met eerdere ingrepen, want die kunnen het resultaat in gevaar brengen.

Een andere beschreven complicatie is Bartholin abces, waarbij de klier geïnfecteerd raakt door micro-organismen die tot de flora van het perineum behoren. Dit verandert de aanpak en vormt een andere pathologie.