Anaxagoras: bijdragen en 15 beroemde Citaten

Anaxagoras is een van de bekendste pre-Socratische filosofen. Zijn filosofie bestond uit het wetenschappelijk verklaren van de oorsprong en de wetten van het universum.

Anaxagoras (500 v. Chr. – 428 v. Chr.) is een van de bekendste pre-Socratische natuurfilosofen. Hij werd geboren in Clazomenae (in het huidige Turkije), hoewel hij ongeveer 30 jaar in de stad Athene woonde en onderwees.

Onder zijn leerlingen waren Pericles, Archelaus, Protagoras van Abdera, Thucydides, en Euripides. Men denkt dat ook Democritus en Socrates tot hen behoorden.

Hij bevorderde het onderzoek van de natuur met behulp van ervaring, geheugen en techniek. Hij werd echter beschuldigd van heiligschennis en ter dood veroordeeld nadat hij gesuggereerd had dat de zon een massa roodgloeiend ijzer was en dat de maan een rots was die het licht van de zon weerkaatste.

Anaxagoras wist zijn straf te ontlopen door in ballingschap te gaan en zich in Lampsackus te vestigen, waar hij, naar men zegt, verhongerde. Laten we eens kijken naar zijn bijdragen en enkele van zijn beroemdste citaten.

Bijdragen en gedachten van Anaxagoras

Tot de meest relevante bijdragen van Anaxagoras behoren de rationele verklaringen van zonsverduisteringen en de ademhaling van vissen, en onderzoek naar  de anatomie van de hersenen.

Anderzijds wordt in de weinige fragmenten die uit zijn werk Over de natuur teruggevonden zijn, weerspiegeld hoe deze grote denker de veelheid van voorwerpen in de wereld probeerde te verklaren.

In dit werk beweerde hij dat alle dingen gevormd zouden zijn uit elementaire deeltjes, die hij zaden noemde (spermata in het Grieks). Hij speculeerde dat het verschil tussen de dingen in hun samenstelling ligt. Verder geloofde hij dat alles in de fysieke wereld een deel van al het andere bevat.

Deze laatste bedenking verkreeg hij door de voeding bij dieren te observeren, waar het voedsel dat ze eten dan omgezet wordt in botten, haar, vlees, enz. Daarom nam hij aan dat dit een hele reeks onderdelen moet bevatten.

Hij nam verder aan dat deze onderdelen niet gescheiden waren en dat integendeel alles met elkaar vermengd was (met uitzondering van intelligentie, want die was zuiver en ongemengd). Later nam Aristoteles dit idee van deeltjes over en noemde ze homeomeres (gelijksoortige delen).

Het nous als principe van de kosmos

Anaxagoras’ grote bijdrage aan het filosofisch denken was dat hij de notie van het nous (Spaanse link) of intelligentie in de verklaring van het universum als een stuwende kracht die alles wat bestond in beweging bracht. Daarom was ze boven alles verheven, oneindig en autonoom, en kon ze door niets worden gemengd.

Verder neemt Anaxagoras dit begrip op in de verklaring van de werkelijkheid, door te stellen dat het een uiterst subtiele stroom is die door de materie sijpelt en haar met haar beweging bezielt. Het nous doordringt echter sommige dingen en andere niet. Zo verklaart deze grote denker het bestaan van bezielde en inerte voorwerpen.

Later zou Plato de bewering ondersteunen dat het nous de oorzaak van alles is en tot orde en harmonie leidt. Hij was het echter niet eens met het zoeken naar materiële oorzaken dat Anaxagoras ondernam.

Monotheïsme

Volgens de Romeinse politicus en filosoof Marcus Tullius Cicero was Anaxagoras de eerste filosoof die beweerde dat het universum ontworpen was door de rationele kracht van een oneindige geest. Om die reden heeft Wilhelm Dilthey hem beschouwd als de grondlegger van het monotheïsme in Europa.

15 beroemde citaten van Anaxagoras

Om een vollediger idee te krijgen van Anaxagoras’ gedachten, volgt hier een lijst van zijn beroemdste citaten:

1. “Mij eenmaal voor de gek houden, schaam je; mij tweemaal voor de gek houden, schaam je.”
2. “Intelligentie kent alle dingen en ordende alle dingen die zullen zijn en die waren en die nu zijn en die niet zijn.”
3. “Intelligentie is het zuiverste van alle dingen. Het heeft totale kennis van alles en is de ultieme kracht.”
4. “Beweging bepaalt wat leeft.”
5. “Alle dingen nemen aan alles deel, terwijl intelligentie oneindig is en zichzelf bestuurt en met niets vermengd is.”
6. “Men moet aannemen dat in alles wat samengevoegd is veel dingen van allerlei soort zijn, en zaden van alle dingen, die uiteenlopende vormen en verschillende kleuren en smaken hebben.”
7. “Alles heeft een natuurlijke verklaring. De maan is geen god, maar een grote rots, en de zon, een hete rots.”
8. “De mensen zouden ongelooflijk kalm leven als deze twee woorden – de mijne en de jouwe – weggenomen werden.”
9. “Wetenschap doet evenveel kwaad aan hen die er geen gebruik van weten te maken als ze nuttig is voor anderen.”
10. “De geest regeert het universum.”
11. “De mens is intelligent omdat hij handen heeft.”
12. “Niets wordt geboren en niets vergaat. Leven is een samenvoeging, dood een scheiding.”
13. “Wanneer de stem van een vijand beschuldigt, veroordeelt het zwijgen van een vriend.”
14. “Verschijningen zijn een visioen van het ongeziene.”
15. “De zon geeft de maan haar helderheid.”

Een geniaal en vooruitdenkend filosoof

Anaxagoras was een denker die nadacht over de oorsprong en de wetten die alles wat bestaat regeren. Zijn beschouwingen over natuurkundige verschijnselen zoals verduisteringen of de weerkaatsing van de zon op de maan tonen zijn grote vindingrijkheid. Hij was zijn tijd ver vooruit.