Vitamine D en het belang voor de cardiovasculaire gezondheid

Vitamine D houdt verband met de botstofwisseling. Het heeft echter ook voordelen op de cardiovasculaire gezondheid - lees verder!

Geschreven en geverifieerd door de dokter Maryel Alvarado Nieto.

Laatste update: 16 september, 2022

Wist je dat vitamine D en cardiovasculaire gezondheid met elkaar te maken hebben? Allereerst is het goed te bedenken dat deze voedingsstof deel uitmaakt van de vetoplosbare vitamines, waartoe ook A, E en K behoren. Het menselijk lichaam is in staat het te synthetiseren door blootstelling aan zonlicht.

Deze productie is echter beperkt, dus moet het aangevuld worden met regelmatige consumptie van voedingsmiddelen die het bevatten, vooral vis. Hoewel de bekendste voordelen verband houden met de calciumstofwisseling en de gezondheid van de botten, zijn er wetenschappelijke aanwijzingen dat het ook invloed heeft op andere lichaamsfuncties.

Hoe wordt vitamine D aangemaakt?

Bij blootstelling aan zonlicht is de huid in staat een precursormolecuul om te zetten in cholecalciferol of vitamine D3, een van de inactieve vormen van de vitamine. Dit proces hangt echter af van verschillende factoren zoals het seizoen, het tijdstip van de dag en de geografische breedtegraad, en verschilt tussen bevolkingsgroepen.

De mate van huidpigmentatie interfereert ook met de hoeveelheid ultraviolette stralen die de vitamine D-productie kunnen stimuleren. Leeftijd en culturele connotaties veranderen ook het tijdstip van blootstelling aan zonlicht en de huid die aan de ultraviolette stralen wordt blootgesteld.

Wat zijn de mogelijkheden voor supplementatie?

Hoewel de huidproductie tot 95% van de vitamine D afzetting in het lichaam kan verzekeren, heeft het grootste deel van de wereldbevolking een tekort aan dit element. Daarom moet je ervoor zorgen dat je voldoende voedingsmiddelen eet die het bevatten. Tot de mogelijkheden behoren de volgende:

• Natuurlijke voedingsmiddelen zoals vis, eieren, boter en lever.
• Functionele producten, dat wil zeggen producten waar de voedingsindustrie essentiële voedingsstoffen aan toevoegt.
• Farmacologische supplementen die enkele vormen van vitamine D bevatten.

Het metabolisme van vitamine D: activering van het molecuul

De precursor van vitamine D is cholecalciferol (vitamine D3), dat door de huid uit zonlicht gesynthetiseerd wordt. Maar er is nog een inactieve vorm: ergocalciferol of vitamine D2, dat door planten wordt gesynthetiseerd en als externe bron kan worden geconsumeerd.

Van elk van deze precursormoleculen moet activering plaatsvinden. Daartoe bindt de precursor zich aan een eiwit dat het naar de lever transporteert, waar een eerste omzetting plaatsvindt als calcidiol wordt aangemaakt.

De molecule is echter nog steeds inactief en vereist daardoor een tweede hydroxylering. Dit proces vindt plaats in de nier. Hier wordt calcitriol gemaakt, dat de actieve vorm van vitamine D is.

Calcitriol en de werking van het lichaam

Als vet-oplosbaar molecuul passeert vitamine D gemakkelijk de plasmamembraan tot het de celkern bereikt, waar zijn receptor zich bevindt. Daar bindt het zich aan dit element om de transcriptie van verschillende genen te regelen. Daarom zijn zijn meervoudige functies aangetoond.

Klassieke werkingen: calciumstofwisseling

Door de aanwezigheid van calcitriol is het mogelijk de opname van calcium en fosfor uit de voeding in het darmlumen te verhogen. Bovendien maakt de werking op botten de extractie van het mineraal in de bloedbaan mogelijk. Daardoor worden de voor de lichaamscellen beschikbare hoeveelheden calcium verhoogd.

Het heeft ook een extra werking op de nieren, want het stimuleert de reabsorptie van calcium en fosfor om te voorkomen dat grote hoeveelheden van de mineralen in de urine worden uitgescheiden. Om deze redenen wordt vitamine D vaak in verband gebracht met de botfunctie, die de klassieke effecten van het molecuul vormen.

Calcitriol: een veelzijdige stof

De werkingen op de calcium- en fosforstofwisseling zijn niet alleen die welke met vitamine D in verband gebracht worden. In feite bevindt de receptor van het molecuul zich in de meeste cellen van het lichaam, wat suggereert dat zijn betrokkenheid bij fysiologische processen veel ruimer is dan oorspronkelijk gedacht.

Zo zijn er verschillende onderzoeken (Engelse link) gedaan om de andere effecten van vitamine D, die “niet-klassiek” genoemd worden, op te helderen. Hiervan is calcitriol in verband gebracht met de regulering van het immuunsysteem, waarbij een tekort ervan in verband wordt gebracht met infectie- en auto-immuunziekten.

Evenzo is aangetoond dat het een effect heeft op de hormonale functie (Engelse link). Een tekort ervan houdt verband met een veranderde functie van de alvleesklier, wat het ontstaan van diabetes mellitus bevordert. Als regulator van de celgroei kan het zelfs betrokken zijn bij kanker.

Cardiovasculaire gezondheid en calcitriol

Anderzijds is de aanwezigheid van kernreceptoren voor vitamine D aangetoond (Engelse link) in glad spierweefsel. Bloedvaten hebben een gespierde laag waarmee ze kunnen samentrekken en verwijden om zich aan te passen aan de behoeften van het lichaam. Hierdoor kan de bloedstroom aangepast worden aan de behoefte.

Vanwege de aanwezigheid van deze receptoren zijn verschillende onderzoeken (Engelse link) uitgevoerd om de effecten van calcitriol op de bloedvaten te verduidelijken. Het lijkt verband te houden met een afname van de samentrekking en verbetering van de endotheelfunctie.

Vitamine D tekort: veroorzaakt het arteriële hypertensie?

Calcitriol werkt in op een belangrijk systeem voor de regulering van de bloeddruk (Spaanse link): het renine-angiotensine-aldosteron systeem. De actieve molecule is in staat renine te remmen, om ervoor te zorgen dat de renine niet de omzetting van tensinogeen in angiotensine stimuleert. Dit voorkomt de stijging van de bloeddruk.

Verschillende studies (Engelse link) hebben een verband gelegd tussen een laag vitamine D gehalte en een stijgende bloeddruk. Dit bewijs is nog duidelijker in de wintermaanden, wanneer de cutane cholecalciferolsynthese vermindert.

Cardioprotectie met calcitriol

Anderzijds is een tekort aan vitamine D in verband gebracht (Engelse link) met verschillende aandoeningen die als risicofactoren voor hart- en vaatziekten worden geclassificeerd. In het bijzonder het metabool syndroom, zwaarlijvigheid, diabetes mellitus, dyslipidemie, en arteriële hypertensie.

Deze pathologieën lijken een verband te hebben met lage calcitriolspiegels, wat suggereert dat hypovitaminose D betrokken is bij het ontstaan van deze aandoeningen.

Hoe weet je of er een vitamine D-tekort is?

Omdat er twee precursormoleculen zijn, is de bepaling van cholecalciferol en ergocalciferol niet de meest geschikte test om het vitamine D gehalte in het bloed te meten. Momenteel wordt aanbevolen de calcidiol waarden te gebruiken. De reden hiervoor is omdat dit de meest overvloedige vorm in het lichaam is en de bloedconcentratie beter zou kunnen weergeven.

Er is echter geen consensus over welke niveaus voor deze voedingsstof als optimaal beschouwd kunnen worden. De meeste studies suggereren dat concentraties van minder dan 20 ng/ml als deficiënt moeten worden beschouwd en dus als hypovitaminose D.

In feite zouden calcidiol bepalingen tussen 20 – 30 ng/ml in verband kunnen worden gebracht met een onvoldoende calcidiolreserve. Andere parameters moeten geëvalueerd worden om de werkelijke vitamine D status objectief te analyseren. Daartoe behoren parathormoonspiegels en serumcalcium.

Hoe moet je vitamine D-supplementen innemen?

Het is duidelijk dat vitamine D een belangrijke rol speelt in de cardiovasculaire gezondheidszorg. Daarom is het belangrijk te zorgen voor een optimale inname van de voedingsstof. Gezien het feit dat blootstelling aan de zon in veel landen onvoldoende lijkt te zijn, is suppletie via de voeding de beste optie.

De consumptie van verrijkte voedingsmiddelen is meestal de eerste keus. Daarvan springen zuivelproducten in het oog. Indien de arts of voedingsdeskundige het voorschrijft, kan vitamine D ook verkregen worden met cholecalciferol of ergocalciferol supplementen.

Is er een ideale dosis?

De aanbevolen dagelijkse dosis hangt af van de leeftijd en gezondheidstoestand van de persoon. Men gaat er echter van uit dat 800 IE per dag voor een volwassene voldoende is voor een voldoende vitamine D concentratie. Desondanks moet men elk geval op individuele basis bekijken.

Hypervitaminose is een zeldzame aandoening. Bij vitamine D wordt het veroorzaakt door intoxicatie door suppletie. Bij deze aandoening treedt hypercalcemie op en de symptomen ervan zijn onder andere de volgende:

• Zwakte.
• Verlies van eetlust en gewichtsverlies.
• Misselijkheid.
• Spierpijn en stijfheid.
• Nierstenen.
• Hoge bloeddruk.

Dat gezegd hebbende, moet men bedenken dat vitamine D de cardiovasculaire gezondheid en andere essentiële lichaamssystemen ten goede komt. Daarom kun je, als je een tekort aan deze voedingsstof vermoedt, het beste een deskundige raadplegen. Hij of zij zal de beste dosis bepalen, zodat je niet van het ene uiterste in het andere valt.