Plotselinge exantheem: wat is het en hoe kun je het behandelen?

Heb je ooit gehoord van plotseling exantheem? Lees meer over deze aandoening die huiduitslag bij kinderen veroorzaakt.

Plotseling exantheem, ook wel roseola infantum genoemd, is een infectie die wordt veroorzaakt door een virus. Aan het begin van de vorige eeuw maakte het deel uit van een groep frequente aandoeningen bij kinderen, die het verschijnen van uitslag op de huid gemeen hadden.

Deze aandoeningen, waaronder mazelen, rodehond en waterpokken, werden opgesomd zoals ze werden beschreven. Op deze manier werd plotseling exantheem bekend als de “zesde ziekte.”

De term exantheem verwijst naar de aanwezigheid van een uitslag die het lichaamsoppervlak aantast. Wanneer de uitslag de slijmvliezen betreft, wordt de term enantheem gebruikt.

Waarom treedt plotseling exantheem op?

Plotseling exantheem is bekend als een virale aandoening, veroorzaakt door het humaan herpesvirus (HHV) type 6 en 7. Er zijn twee varianten van HHV. Er zijn twee varianten van HHV-6 (A en B), maar 6B is degene die het vaakst plotseling exantheem veroorzaakt.

Deze virussen komen voor bij meer dan 95% van de volwassenen, en dus is het wereldwijd een veel voorkomende infectie.

Tot nu toe wordt aangenomen dat het mechanisme van overdracht verloopt via speekseldruppels die verspreid worden door ademen, hoesten of spreken. Congenitale infectie is echter ook mogelijk, omdat HHV het vermogen heeft om zich aan het genoom te binden, waardoor het tijdens de conceptie met de chromosomen wordt overgedragen, hoewel deze overdracht zeldzaam is.

Wie wordt getroffen?

Meer dan 95% van degenen die zich presenteren met plotseling exantheem is tussen de 6 maanden en 3 jaar oud. Het wordt daarom beschouwd als een typische kinderziekte.

Omdat het virus echter latent aanwezig blijft in het lichaam, zijn reactiveringen mogelijk, hoewel die meestal onopgemerkt blijven. Bij jonge kinderen is deze aandoening zeldzaam vanwege de bescherming door maternale antilichamen die de placenta zijn gepasseerd.

Symptomen van plotseling exantheem

Plotseling exantheem is meestal verdeeld over de borst en de buik, met kleine uitslag op het oppervlak van de ledematen, het gezicht en achter de oren. Heel soms kunnen laesies op het gehemelte en de huig worden waargenomen.

Het eerste symptoom is koorts, die meestal hoog is en een paar dagen aanhoudt. Nadat de temperatuur is genormaliseerd, verschijnt de typische verschijningsvorm: een kleine, onregelmatige, rozeachtige uitslag, voornamelijk op de romp.

Het is belangrijk op te merken dat, omdat de koorts is gezakt wanneer de uitslag verschijnt, het kind meestal in goede algemene conditie is. Daarom wordt de infectie door ouders soms onderschat.

Naast de uitslag hebben sommige patiënten ook tonsillitis, faryngitis of otitis media, waarvan de symptomen wijzen op een virale oorsprong. Ook de vergroting van de halslymfeknopen komt vaak voor, maar onderzoek daarvan is niet pijnlijk voor het kind.

Bij sommige patiënten kan de infectie symptoomloos zijn. Andere minder vaak voorkomende verschijnselen zijn onder meer de volgende:

• Diarree
• Braken
• Hoofdpijn
• Buikpijn
• Roodachtige vlekken op het gehemelte en de huig.

Na 24 tot 48 uur verdwijnt de uitslag volledig.

Opgemerkt moet worden dat soms uit angst voor de hoge koorts overhaast antibiotica worden voorgeschreven. Omdat de uitslag een paar dagen later verschijnt, is het gemakkelijk om het verkeerd te interpreteren als een overgevoeligheidsreactie voor medicijnen.

Complicaties van plotselinge exantheem

Het is nog niet bekend welke patiënten de meeste kans hebben om complicaties te ontwikkelen , maar tot een derde van de kinderen loopt risico. De ernstigste zijn die welke het centrale zenuwstelsel (CZS) aantasten, waaronder koortsstuipen en encefalitis.

Wat betreft de mechanismen die neurologische verschijnselen kunnen veroorzaken, moet er nog veel ontdekt worden. Sommige auteurs zeggen zelfs dat het virus in het CZS blijft na de eerste besmetting, wat een verhoogd risico op koortsstuipen en neurologische symptomen bij de patiënt met zich meebrengt.

Er zijn echter discrepanties tussen de verschillende onderzoeken, dus er is meer onderzoek nodig.

Aan de andere kant, hoewel het plotselinge exantheem meestal als onbelangrijk wordt beschouwd, vertonen mensen met tekorten aan het immuunsysteem en zij die transplantaties hebben ontvangen een grotere aanleg voor ernstiger infecties, en ook een groter risico op complicaties en de reactivering van het virale proces. Daarom is nauwgezette follow-up van transplantatieontvangers van vitaal belang.

Hoe diagnosticeren artsen plotseling exantheem?

De infectie kan medisch gediagnosticeerd worden, en dit is zowel gebaseerd op de aanwezigheid van de uitslag als op de remissie van de koorts voordat de uitslag verschijnt. Aanvullende tests zijn niet onmisbaar, maar ze kunnen het bestaan van antilichamen vaststellen.

Zo gebruikt men ook de polymerase kettingreactie (PCR) om viraal DNA op te sporen. Maar de kosten daarvan rechtvaardigen, vergeleken met de relatieve onbeduidendheid van de aandoening, niet het regelmatige gebruik ervan.

Differentiële diagnose

Het belangrijkste verschil met de andere exanthemateuze kinderziekten is dat bij deze aandoening de koorts afneemt voordat de laesies verschijnen. Aan de andere kant helpen de kenmerken van de huiduitslag deze te onderscheiden van andere virale processen.

Het is echter belangrijk enkele verwante diagnoses te kennen:

• Waterpokken
• Roodvonk
• Mazelen
• Besmettelijke mononucleose

Behandeling van plotselinge exantheem

Omdat het een viraal proces is dat volledig spontaan remt, heeft het geen specifieke behandeling nodig. Daarom is de aanbeveling gewoon de symptomen van het kind te beheersen.

Dit betekent dat de arts koortswerende middelen moet voorschrijven om de koorts te behandelen. Evenzo is het belangrijk om rust en vochtinname aan te bevelen.

Sommige auteurs (Spaanse link) menen dat het toedienen van antivirale middelen (bijvoorbeeld ganciclovir) enig nut zou kunnen hebben bij het verminderen van de virale belasting. Deze theorie is echter niet bewezen en er is meer onderzoek nodig.