Pilo-erectie: als je er kippenvel van krijgt

Pilo-erectie is een fysiologisch mechanisme dat perfect is voor harige dieren zoals katten en chimpansees. Mensen hebben deze functie ook nog steeds, maar het doet niet veel voor ons.

Pilo-erectie is de technische naam voor wat de meesten van ons kennen als ‘kippenvel’. Het is die rimpeling van de haarzakjes als we koud, opgewonden, geschokt of bang worden. Er is ook een neo-Latijnse medische term voor: cutis anserina.

Wetenschappers zeggen dat kippenvel een evolutionair overblijfsel is dat ons herinnert aan de textuur van de huid van een vogel na het plukken. Mensen hebben dit kenmerk geërfd van onze voorouders die ook kippenvel kregen als ze extreme sensaties ervoeren.

Zo hebben katten een vergelijkbare reactie. Hun haar gaat rechtop staan wanneer ze gevaar voelen en zich voorbereiden om te vechten of vluchten. Ze blazen zich ook op en worden agressiever, wat enigszins lijkt op hoe andere dieren reageren.

Wat is pilo-erectie precies?

Pilo-erectie is een onvrijwillig fysiologisch fenomeen, veroorzaakt door de werking van het sympatische zenuwstelsel. De musculus arrector pili, of haaroprichters, trekken samen en zo gaat het haar overeind staan. De huid krijgt daardoor het karakteristieke geplukte vogel-uiterlijk.

Wat hier gebeurt, is dat de kleine spieren aan de basis van elke haar samentrekken. Het opent ze zodat het haar loskomt en rechtop gaat staan en de huid een korrelige uitstraling geeft. Dit gebeurt meestal op de onderarmen, benen, nek en hoofd.

Dit gebeurt als gevolg van allerlei prikkels. Denk bijvoorbeeld aan:

• Shock
• Angst
• Emotie
• Opwinding

Meestal, maar niet altijd, is er een lichte daling van de lichaamstemperatuur als we kippenvel krijgen.

Anatomische en biologische aspecten van kippenvel

Zoals we hierboven al vermeldden, is pilo-erectie een respons van het sympatische zenuwstelsel. Dit staat ook bekend als het adrenergische of noradrenerigsche systeem. Deze naam is te danken aan het feit dat noradrenaline hier de belangrijkste neurotransmitter is.

Het sympathische systeem wordt geactiveerd tijdens situaties zoals ontsnapping, stress, sporten en noodsituaties. De bijnieren geven dan adrenaline af, die in dit soort situaties in de bloedbaan terechtkomt.

Er treedt dan ook kippenvel op. Wanneer het door kou wordt veroorzaakt, verhoogt het ook de spieractiviteit en laat het ons rillen om de temperatuur te herstellen.

Als het kippenvel het gevolg is van angst, dan komt de pilo-erectorreflex samen met een toename van het hartritme. Dit leidt tot meer bloed in de grote spieren en de pupillen verwijden om ons gezichtsvermogen te verscherpen. Iets soortgelijks gebeurt bij andere shocks en sterke emoties.

De functie van kippenvel

Het pilo-erectiemechanisme is aanwezig bij een grote verscheidenheid aan harige dieren. De haren die gaan staan als reactie op koude temperaturen zijn slechts een reflex. Rechtopstaande haartjes zorgen ervoor dat lucht opgesloten raakt, wat een isolatielaagje vormt die helpt beschermen tegen lage temperaturen.

Wanneer kippenvel verschijnt als reactie op angst, dan heeft het de rol om het lichaamsvolume te vergroten. Met andere woorden, we lijken groter met het haar rechtopstaand en zien er dus meer intimiderend uit. Zoals je kunt zien, is dit een biologisch afweermechanisme dat wordt geactiveerd wanneer we ons bedreigd voelen.

Stekelvarkens zijn de beste voorbeelden om de functies van pilo-erectie te illustreren. Dit dier steekt zijn stekels op als hij gevaar voelt. Hetzelfde gebeurt bij veel andere zoogdieren zoals:

• Chimpansees
• Muizen
• Katten
• Enzovoort

Andere interessante informatie

We kunnen concluderen dat kippenvel bij mensen dus eigenlijk nutteloos is. We hebben niet genoeg haar op ons lichaam om echt als isolerende laag te werken. Ons lichaamshaar is ook niet lang genoeg om ons groter te laten lijken dan we zijn als we kippenvel krijgen.

Daarom denken wetenschappers dat dit fenomeen slechts een overblijfsel is van ons evolutieproces. Dat wil zeggen, we hebben dit afweermechanisme van onze voorouders geërfd, maar kunnen het niet gebruiken zoals andere zoogdieren.

Bij mensen, die een complexer brein hebben dan andere soorten, wordt de pilo-erectoreflex ook gemedieerd door psychologische factoren. Het limbische systeem van de hersenen zorgt ervoor dat ons haar overeind gaat staan als we bijvoorbeeld een liedje horen dat we leuk vinden of de stem horen van iemand waar we gek op zijn.