Het HPV-vaccin en mondgezondheid: hoe houden ze verband met elkaar?
De preventieve werking van het HPV-vaccin (humaan papillomavirus) op genitale en anale laesies is bekend, maar het kan ook voordelen hebben voor de mondgezondheid. Verschillende onderzoekers bestuderen momenteel deze relatie.
HPV-vaccins die zijn goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) worden gebruikt om infectie met het humaan papillomavirus (HPV) te voorkomen, evenals precancereuze laesies en bijbehorende kankers.
En hoewel HPV orale aandoeningen veroorzaakt, waaronder orofaryngeale kanker, is er weinig bewijs voor de werking van het HPV-vaccin voor de mondgezondheid. In de Verenigde Staten is de incidentie van HPV-kanker de laatste decennia toegenomen (Engelse link).
Meer dan de helft van de gevallen is gerelateerd aan een enkel hoog-risico HPV-type, HPV 16. Dit is een van de stammen die door de FDA goedgekeurde vaccins worden bestreken. Toch zijn deze middelen niet specifiek toegelaten om mondkanker te voorkomen. Sommige studies brengen deze immunisatie echter in verband met voordelen voor de mondgezondheid. We vertellen je er in dit artikel meer over.
Het HPV-vaccin
HPV-vaccins beschermen tegen infecties met het humaan papillomavirus (HPV). Deze ziektekiemen zijn een groep van meer dan 200 verwante virussen die verschillende laesies in het hele lichaam veroorzaken.
Meer dan 40 typen HPV worden overgedragen door direct seksueel contact. Hiervan zijn er twee stammen die genitale wratten veroorzaken en ongeveer 12 typen die kanker veroorzaken, zoals anale, baarmoederhals-, penis-, vulva-, vaginale en orofaryngeale kanker.
Er zijn momenteel drie door de FDA toegelaten vaccins die beschermen tegen infectie met sommige ziekteveroorzakende HPV-typen:
- Gardasil ®
- Gardasil 9 ®
- Cervarix ®
Alle drie voorkomen infectie met HPV types 16 en 18, twee van de hoog-risico (Engelse link) stammen die ongeveer 70% van de baarmoederhalskankers en een hoger percentage van andere kankers veroorzaken.
Het Gardasil ® vaccin beschermt ook tegen infectie met HPV types 6 en 11, die 90% van de genitale wratten veroorzaken. Daarnaast beschermt Gardasil 9 ®, goedgekeurd in 2015, tegen dezelfde vier HPV-types als zijn voorganger. Ook beschermt het tegen nog eens vijf types (31, 33, 45, 52 en 58), die baarmoederkanker veroorzaken.
In de Verenigde Staten is Gardasil 9 ® het enige HPV-vaccin dat in gebruik is. De andere twee varianten worden in andere landen nog gebruikt.
Op zoek naar een verband tussen het HPV-vaccin en de mondgezondheid
Het International Agency for Research on Cancer (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie (Engelse link) (WHO) heeft in samenwerking met onderzoekers uit Costa Rica en het National Cancer Institute (INC) van de Verenigde Staten studies uitgevoerd waaruit bleek dat het vaccin tegen humaan papillomavirus type 16 en 18 – dat gebruikt wordt om baarmoederhalskanker te voorkomen – ook de mondgezondheid ten goede komt.
In het bijzonder kan het een sterke bescherming bieden tegen HPV-infecties van de mond, geassocieerd met kanker van de orofarynx en de amandelen. Om het verband tussen HPV-vaccinatie en orale HPV-infecties te onderzoeken, werden gegevens geanalyseerd van 2.627 jongvolwassenen die deelnamen aan een gezondheidsonderzoek in de Verenigde Staten.
Uit het onderzoek (Engelse link) bleek dat de frequentie van orale infectie met vier typen HPV, waaronder de twee hoog-risico kankerverwekkende typen, 88% lager was bij degenen die minstens één dosis van het HPV-vaccin hadden gekregen dan bij degenen die dat niet hadden gedaan.
Deze resultaten suggereren dat het momenteel gebruikte HPV-vaccin ook gunstige effecten kan hebben op de mondgezondheid. Het zou orale infecties door het humaan papillomavirus kunnen verminderen en daarmee het risico op orofaryngeale kanker.
Enkele gegevens uit de Amerikaanse studie
NHANES-gegevens van 2011 tot 2014 van mannen en vrouwen van 18 tot 33 jaar werden in de studie opgenomen omdat ze behoorden tot de eerste groep in de VS die het vaccin kreeg.
De onderzoekers bestudeerden mondwatermonsters met mondcellen van alle deelnemers aan de studie. Ze testten op de aanwezigheid van 37 HPV-types, waaronder de types 6, 11, 16 en 18, die door het Gardasil®-vaccin worden gedekt.
De frequentie van orale infecties met deze vier HPV-types was 1,61% bij niet-gevaccineerde jongvolwassenen. In de gevaccineerde populatie was dat daarentegen slechts 0,11%.
De vermindering van de frequentie van het virus in de mond in verband met vaccinatie is 88%. Bij mannen was de frequentie van orale infectie met de vier HPV-typen 2,1% bij de niet-gevaccineerden en 0,0% bij personen die het vaccin hadden gekregen.
De vaccinatiegraad was laag: slechts 29,2% van de vrouwen en 6,9% van de mannen in het onderzoek hadden minstens één dosis HPV-vaccin gekregen vóór de leeftijd van 26 jaar.
De onderzoekers schatten dat in een niet-gevaccineerde populatie ongeveer 1 miljoen jongvolwassenen een orale infectie kunnen hebben met een van deze gevaccineerde HPV-typen. Als zij allemaal gevaccineerd waren, had dit bijna 900.000 van deze infecties kunnen voorkomen.
De Costa Rica-studie naar het HPV-vaccin
De Costa Rica-studie (Engelse link) werd aanvankelijk uitgevoerd om de werkzaamheid van het vaccin tegen baarmoederhalskanker te evalueren. Vervolgens analyseerde men de werkzaamheid ervan op andere anatomische plaatsen, zoals de mondholte.
Tussen 2004 en 2005 kregen in totaal 7.466 gezonde vrouwen van 18-25 jaar ofwel het HPV 16/18 vaccin ofwel het hepatitis A-vaccin als controle. Van 5.840 deelneemsters werden mond uitstrijkjes verkregen. Men gebruikte die om de werkzaamheid van het vaccin tegen orale HPV-infecties te evalueren.
De onderzoekers stelden vast dat het vaccin in staat is om orale HPV 16 en 18 infecties bij meer dan 90% van de deelneemsters te verminderen tot vier jaar na vaccinatie.
Een steeds vaker voorkomende vorm van kanker
Het geschatte (Engelse link) aantal nieuwe gevallen van kanker van de orofarynx, waaronder de amandelen en de tongbasis vallen, bedraagt wereldwijd ongeveer 85.000 per jaar bij beide geslachten. Mannen hebben vier keer meer kans op de ziekte dan vrouwen.
Traditioneel bracht men kwaadaardige letsels van mond en keel in verband met tabaks- en alcoholgebruik. Tegenwoordig wordt 30% van de kankers in dit gebied in verband gebracht met HPV, dat samenhangt (Engelse link) met seksuele praktijken zoals orale seks.
In de afgelopen 20 jaar is het detectiepercentage van HPV in tumormonsters uit de orofarynx zelfs gestegen van 16% naar 70%. Onderzoekers postuleren dat er – in de komende decennia – in de Verenigde Staten meer gevallen van HPV-geassocieerde orofaryngeale kanker zouden kunnen zijn dan baarmoederhalskanker.
Orofaryngeale kanker komt sneller op bij jonge blanke mannen in de Verenigde Staten. Dit houdt verband met veranderingen in seksueel gedrag in de afgelopen decennia. HPV is dus een risicofactor die bijdraagt aan het ontstaan van orofaryngeale kanker. Indien niet tijdig behandeld, kan mondkanker fataal zijn.
We denken dat je misschien ook geïnteresseerd bent om dit artikel te lezen:
Komt er binnenkort een hersenkankervaccin?
Hoe wordt mondkanker opgespoord?
Regelmatige bezoeken aan de tandarts zijn essentieel om tekenen in de mond op te sporen die met mondkanker te maken hebben. Hier zijn enkele van de symptomen waarop je tandarts zal letten bij een routine mondonderzoek.
- Pijn in de mond die niet overgaat.
- Zweren die niet genezen.
- Vlekken op het mondslijmvlies.
- Gevoelloosheid van de tong of andere delen van de mond.
- Een knobbel in de hals.
- Moeite met slikken of spreken.
Als je een van deze problemen in je mond vertoont, aarzel dan niet. Probeer om zo snel mogelijk je tandarts te raadplegen. Zeker als ze langer dan een of twee weken aanhouden.
Als de professional verdachte tekenen ontdekt, zal hij of zij verschillende tests en aanvullende onderzoeken uitvoeren om tot een nauwkeurige diagnose te komen. In het geval van een kwaadaardige laesie geldt: hoe eerder de behandeling start, hoe beter de prognose.
Je moet ook weten dat HPV-infecties in de mond niet alleen mondkanker veroorzaken. De aanwezigheid van het virus in het mondslijmvlies kan ook andere problemen veroorzaken.
Denk hierbij aan zweertjes, bultjes of witachtige, verheven en soms harige of bloemkoolachtige gezwellen. Het is belangrijk dat de tandarts deze laesies onderzoekt en beoordeelt op de mogelijkheid van kwaadaardige transformatie.
Vind je dit artikel leuk? Misschien vind je dit artikel ook leuk om te lezen:
De effecten van HPV op je leven
Zorg voor je mondgezondheid met het HPV-vaccin
Men past het HPV-vaccin toe om laesies die voortkomen uit seksueel overdraagbare infecties te voorkomen. Daarnaast lijkt het bescherming te bieden op oraal niveau door de virusstammen te bestrijden die de meeste orofaryngeale kankers veroorzaken.
En hoewel er meer bewijs nodig is over dit verband, wordt het gepostuleerd als een belangrijk middel om orale HPV-infecties te verminderen. Die kunnen, zoals je hebt gezien, een risicofactor zijn voor kwaadaardige laesies in de mond.
Het humaan papillomavirus kan in het hele lichaam allerlei problemen veroorzaken. Het hebben van een effectief vaccin is echter een eenvoudige manier om de risico’s te verminderen. Daarom is het raadzaam om het HPV-vaccinatieschema te voltooien.
Wie zou het HPV-vaccin moeten krijgen?
De American Dental Association (ADA) steunt het HPV-vaccin als een effectieve en veilige manier om het risico op orale HPV-infecties en de kankers die ze kunnen veroorzaken te verminderen.
De ADA heeft het HPV-vaccin goedgekeurd(Spaanse link) voor mensen van beide geslachten tussen 9 en 45 jaar. Het is dus niet alleen een preventieve maatregel voor kinderen en jonge volwassenen.
Afhankelijk van het land en het type vaccin variëren de schema’s voor de toediening ervan. Het volgende wordt aanbevolen door de Centers for Disease Control and Prevention (Engelse link) (CDC).
- Idealiter wordt het op 11-12 jarige leeftijd gegeven. Er zijn twee doses van het HPV-vaccin nodig, 6-12 maanden na elkaar. Het wordt gegeven aan zowel meisjes als jongens. Als de vaccins minder dan vijf maanden na elkaar worden gegeven, is een derde dosis nodig.
- Als je na je 15e met de serie begint. Binnen zes maanden zijn drie doses van het HPV-vaccin nodig.
Zoals bij elk vaccin kan na toediening pijn of roodheid in het geïnjecteerde gebied van de arm optreden. In het algemeen observeert men de patiënt 15 minuten om eventuele bijwerkingen uit te sluiten. Daarna kan de patiënt zijn/haar dagelijkse routine gewoon voortzetten.
Als je niet gevaccineerd bent tegen HPV, neem dan contact op met een huisarts voor passend advies en om te beginnen met het inentingsschema.
HPV-vaccin voor je mondgezondheid
Vaccins zijn er niet alleen om rode hond, mazelen en griep te voorkomen. Het voltooien van het HPV vaccinatieschema levert meerdere gezondheidsvoordelen op.
Het helpt gevaarlijke genitale laesies voorkomen, maar het is ook een hulpmiddel om voor de mondgezondheid te zorgen. Het verminderen van je risico op mondinfecties met het humaan papillomavirus vermindert de kans op het krijgen van ernstige ziekten, zoals kanker.
Aarzel daarom niet om je te laten adviseren om je vaccinaties up to date te hebben. Zo kun je goed voor je hele gezondheid te zorgen, inclusief de gezondheid van je mond.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Chaturvedi, A. K., Engels, E. A., Pfeiffer, R. M., Hernandez, B. Y., Xiao, W., Kim, E., … & Gillison, M. L. (2011). Human papillomavirus and rising oropharyngeal cancer incidence in the United States. Journal of clinical oncology, 29(32), 4294.
- Gillison, M. L., Chaturvedi, A. K., & Lowy, D. R. (2008). HPV prophylactic vaccines and the potential prevention of noncervical cancers in both men and women. Cancer, 113(S10), 3036-3046.
- Chaturvedi, A. K., Graubard, B. I., Broutian, T., Pickard, R. K., Tong, Z. Y., Xiao, W., … & Gillison, M. L. (2018). Effect of prophylactic human papillomavirus (HPV) vaccination on oral HPV infections among young adults in the United States. Journal of Clinical Oncology, 36(3), 262.
- Herrero, R., Quint, W., Hildesheim, A., Gonzalez, P., Struijk, L., Katki, H. A., … & CVT Vaccine Group. (2013). Reduced prevalence of oral human papillomavirus (HPV) 4 years after bivalent HPV vaccination in a randomized clinical trial in Costa Rica. PloS one, 8(7), e68329.
- Plummer, M., de Martel, C., Vignat, J., Ferlay, J., Bray, F., & Franceschi, S. (2016). Global burden of cancers attributable to infections in 2012: a synthetic analysis. The Lancet Global Health, 4(9), e609-e616.
- Chaturvedi, A. K. (2012). Epidemiology and clinical aspects of HPV in head and neck cancers. Head and neck pathology, 6(1), 16-24.
- Kreimer, A. R., & Chaturvedi, A. K. (2011). HPV-associated oropharyngeal cancers—are they preventable?. Cancer Prevention Research, 4(9), 1346-1349.
- Koutsky, L. A., Ault, K. A., Wheeler, C. M., Brown, D. R., Barr, E., Alvarez, F. B., … & Jansen, K. U. (2002). A controlled trial of a human papillomavirus type 16 vaccine. New England Journal of Medicine, 347(21), 1645-1651.