Epilepsie en zwangerschap: alles wat je moet weten

Epilepsie hebben en zwanger zijn brengt bepaalde risico's met zich mee. Daarom is het uitermate belangrijk dat vrouwen met deze ziekte leren hoe ze het risico op problemen kunnen verminderen.

Geschreven en geverifieerd door de arts Leonardo Biolatto.

Laatste update: 06 september, 2023

Geloof het of niet, veel vrouwen hebben tegelijkertijd te maken met epilepsie en zwangerschap. Deze situatie komt voor bij 3 op de 1.000 gevallen (Spaanse link). Het is niet het meestvoorkomende probleem, maar zoals je kunt zien, komt het echter vaker voor dan je misschien denkt.

Gelukkig verhoogt zwangerschap het risico op epileptische aanvallen niet echt. Ook worden de meeste baby’s van moeders met deze aandoening volledig gezond geboren.

Tot wel 96% van de vrouwen die de combinatie van epilepsie en zwangerschap ervaren hebben een normale bevalling zonder enige vorm van complicaties.

Wat gebeurt er tijdens de zwangerschap van een vrouw met epilepsie?

Epilepsie verwijst naar een neurologische ziekte waarbij de patiënt grote synchrone ontladingen van de neuronen heeft. Met andere woorden, er is sprake van een enorme hoeveelheid elektrische activiteit van zenuwcellen in grote delen van de hersenen.

Dit kan al dan niet aanleiding geven tot aanvallen. Nu moeten we duidelijk maken dat er een verschil is tussen epileptische aanvallen en andere toevallen. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, gaan deze zaken niet altijd hand in hand.

Hoe het ook zij de elektrische activiteit zorgt altijd voor bepaalde reacties. Het kan hierbij gaan om uitgebreide fysieke gevolgen, maar in veel gevallen is het slechts een kleine plaatselijke beweging.

Hormonen

Tijdens een zwangerschap zijn er veranderingen in het vrouwelijk lichaam door de werking van hormonen, vooral progesteron. Over het algemeen zijn er wijzigingen in de genitale, reproductieve, cardiale en zachte weefsels. We zouden kunnen zeggen dat op de een of andere manier bijna alle cellen hiermee te maken hebben.

Dat gezegd hebbende zijn geen gegevens die aangeven of aanvallen tijdens de zwangerschap de neiging hebben toe te nemen of af te nemen. Epidemiologische studies in dit verband concluderen dat epilepsie tijdens de zwangerschap de foetus het niet echt beïnvloedt.

Nachtrust

Uit onderzoek blijkt zelfs dat een van de grootste oorzaken van problemen tijdens de zwangerschap het gebrek aan voldoende slaap is (Spaanse link). Hierdoor kan de relatie tussen epilepsie en zwangerschap veranderen.

Dit komt omdat de aanvallen over het algemeen toenemen als de vrouw niet goed slaapt – vooral tijdens het laatste trimester. Niemand weet echter zeker of dit komt door slechte rust en stress of door de hormonale veranderingen in deze fase van de zwangerschap.

Er zijn echter wel problemen met de medicijnen die worden gebruikt om epilepsie te behandelen. Om epilepsie beheersbaar te maken, moeten patiënten vaak bepaalde medicijnen gebruiken.

Dit tijdens de zwangerschap doen is echter niet het gezondste idee, aangezien de zwangerschap zelf het totale volume van circulerend bloed verandert, evenals de verdeling ervan in de lichaamsweefsels.

Epilepsie en zwangerschap: het gebruik van anti-epileptica

Een van de belangrijkste bijwerkingen van anti-epileptica, ook wel anticonvulsiva genoemd, zijn aangeboren afwijkingen. Dit gegeven vormt een dilemma als het gaat om de zorg voor en het begeleiden van de zwangerschap bij epilepsie.

Onderzoekers hebben de incidentie van geboorteafwijkingen (Spaanse link) bij kinderen van moeders met epilepsie vergeleken met andere bij vrouwen zonder de ziekte. We kunnen gerust stellen dat ze hierbij opmerkelijke verschillen hebben gevonden.

Bij de algemene bevolking komen geboorteafwijkingen voor bij een op de 100 bevallingen. Bij vrouwen die worden behandeld met anti-epileptica (Spaanse link), is er echter sprake van drie keer zoveel risico op geboorteafwijkingen.

De kans op een gecompliceerde bevalling neemt toe als de moeder meerdere geneesmiddelen op recept gebruikt. Dit is een veelvoorkomende situatie bij epileptische patiënten die niet goed reageren op de gebruikelijke behandelingen. Als gevolg hiervan begint de arts verschillende medicijnen te combineren om de aanvallen te verminderen.

Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat er een grotere kans is dat de foetus defecten ontwikkelt als de vrouw medicijnen gebruikt zoals valproaat, carbamazepine en clonazepam. In dit geval is het centrale zenuwstelsel van de foetus het meest getroffen gebied.

Wat artsen gewoonlijk voorstellen is om de dosering van de gebruikte anti-epileptica tijdens de zwangerschap te verlagen (Spaanse link). Als de vrouw al meer dan 9 maanden geen aanvallen heeft gehad, mag ze van de arts vaak zeer kleine hoeveelheden van een medicijn gebruiken.

In ieder geval is het noodzakelijk dat een deskundig arts of specialist deze verlaging goedkeurt. Noch de patiënt, noch zijn familieleden, noch iemand zonder de nodige opleiding kan deze beslissing nemen. Deze beslissing kan namelijk ernstige gevolgen hebben voor zowel de moeder als de foetus.

Is er een risico op aanvallen van epilepsie tijdens de zwangerschap?

Hoewel de statistieken (Spaanse link) niet duidelijk een toename of afname van aanvallen tijdens de zwangerschap melden, is de waarheid dat er wel een aanval kan optreden. Als de patiënte vaak epileptische aanvallen krijgt, is de kans groot dat ze deze tijdens de zwangerschap zal blijven krijgen.

Epileptische aanvallen brengen risico’s met zich mee voor zowel de moeder als de foetus. Een van de grootste problemen is hypoxie. Dit is het gebrek aan zuurstofvoorziening van de weefsels tijdens een epileptisch insult. Als er tijdelijk niet genoeg zuurstof de placenta bereikt, kan dit de werking en ontwikkeling van de organen van de baby beïnvloeden.

Daarnaast kan trauma optreden als een complicatie van aanvallen. Dit kan natuurlijk erg problematisch zijn bij een zwangere vrouw. Door tijdens de aanval het bewustzijn te verliezen, kan de patiënt vallen en zichzelf verwonden op gevoelige gebieden, zoals de buik, die nu vergroot is door de baarmoeder, en de schedel.

Sterfte

Het sterftecijfer bij zwangerschap en epilepsie (Spaanse link) is hoger dan bij de rest van zwangere vrouwen. Het aantal van deze sterfgevallen wordt geschat op ongeveer 1 op de 1.000 zwangerschappen.

Veel van deze sterfgevallen zijn het gevolg van een plotselinge onverwachte dood bij epilepsie (SUDEP – Engelse link). SUDEP verwijst naar de onverklaarbare dood bij mensen met epilepsie. Met onverklaard bedoelen we dat er geen sprake is van problemen zoals verdrinking of trauma.

Niemand weet van de oorsprong van dit syndroom. We weten echter wel dat er bepaalde risicofactoren zijn waarbij men kan ingrijpen om de kans op het overlijden van de patiënt te verkleinen.

Het advies is dan ook dat zwangere vrouwen met epilepsie beter niet alleen kunnen slapen. Ook adviseren artsen om niet met hun gezicht naar beneden te slapen. Daarnaast is het nuttig als familie of vrienden leren over de eerste hulp bij epilepsie voor het geval ze haar moeten helpen.

Wat je moet onthouden over epilepsie en zwangerschap

Zoals je hebt kunnen lezen is de combinatie van epilepsie en zwangerschap gecompliceerd. Het is goed mogelijk dat alles goed gaat zonder dat er zich problemen voordoen.

De behandelende arts moet de situatie echter te allen tijde opvolgen. Bovendien moet de vrouw alle voorzorgsmaatregelen nemen om de bijbehorende risico’s zo veel mogelijk te verminderen.

Bedenk daarnaast dat de vrouw alleen door kan gaan met medicatie als de arts dat aangeeft. De arts kan de doseringen van de concentratie van de medicijnen in het bloed van de vrouw vragen om de hoeveelheden aan te passen (Engelse link).

De bevalling moet van tevoren worden gepland, en zal in het ziekenhuis plaatsvinden met een medisch team met ervaring met epilepsie en zwangerschap. De optie van een keizersnede is mogelijk de meest geschikte. Dit is afhankelijk van de gehele situatie.

Deze beslissing moet worden genomen na een eerlijk en open dialoog tussen de arts, de verloskundige en de aanstaande moeder. Hoe beter de communicatie tussen hen, hoe gezonder en gemakkelijker de zwangerschap zal zijn.