5 zinnen en filosofische beschouwingen over oorlog

Over oorlog zijn in de loop van de geschiedenis verschillende beschouwingen gemaakt. In dit artikel nemen we een paar van de populairste onder de loep.

Helaas hebben oorlogen de mensheid door de geschiedenis heen altijd vergezeld. Dit heeft talrijke filosofen ertoe gebracht na te denken over de aard, oorzaken en gevolgen van oorlog in de menselijke en universele cultuur. In die zin hebben denkers die zich over dit verschijnsel hebben gebogen vragen opgeworpen als de volgende:

• Wat is oorlog?
• Is een wereld zonder oorlog mogelijk?
• Wat is het doel ervan?
• Zijn er rechtvaardige oorlogen?

Dit gezegd hebbende, laten we eens kijken hoe filosofen deze vragen in de loop van de geschiedenis beantwoord hebben. Laten we kennis maken met de meest relevante beschouwingen over oorlog.

5 zinnen en filosofische beschouwingen over oorlog

1. De mens heeft een natuurlijke neiging tot oorlog

Sinds de oudheid hebben verschillende denkers bevestigd dat conflict en oorlog inherente eigenschappen van de mens zijn. Zo is voor Thucydides, een Griekse historicus uit de 5e eeuw v.C., de toename van macht van een van de partijen de oorsprong van oorlog; dit is een aspect dat hij als natuurlijk in de menselijke soort beschouwde.

Plato van zijn kant verdedigde dat de natuurlijke toestand van steden oorlog was, die bevorderd werd door het antagonisme dat.in de natuur van de mens aanwezig is.

Plato rechtvaardigde echter niet elke soort oorlog. Hij verwierp die welke binnen de stad plaatsvonden, hoewel hij de strijd met elke vijand van buitenaf verdedigde: barbaren die de interne vrede verstoorden.

Vrede bestond voor Plato dus niet alleen uit het onderhouden van een vriendschappelijke relatie tussen de Griekse burgers onderling en het regelen van interne oorlogsvoering, maar impliceerde ook het vermijden van inmenging van buitenaf door barbaren in het eigen gebied.

Tenslotte beweerde de Spaanse filosoof Gustavo Bueno dat oorlog een diep menselijk verschijnsel was. Hoewel het een wreed en gevaarlijk proces is, houdt het verband met wie we zijn als soort en met onze ontwikkeling als beschaving.

2. Het debat en de beschouwingen over de rechtvaardige oorlog

Een ander veelbesproken onderwerp in de filosofie is de legitimering van oorlog. In dit verband bevestigde Plato dat oorlog legitiem was zolang het doel ervan was de orde van een staat te verdedigen.

Als oorlogen echter het product zijn van hebzucht, dan zijn ze volgens Plato illegitiem, hoewel onvermijdelijk. De Atheense filosoof geloofde dat hebzucht deel uitmaakt van onze natuur.

In de Middeleeuwen waren beschouwingen over oorlog in de westerse cultuur doortrokken van het christendom. In dit geval was St. Augustinus van Hippo van mening dat oorlog kwaadaardig was en vermeden moest worden.

Niettemin verdedigde hij het bestaan van rechtvaardige oorlog onder gerechtvaardigde oorzaken. In deze zin kon het plunderen en aanvallen van andere staten niet legitiem zijn, maar de verdediging van de staat tegen agressie of het omleiden van ketters naar de juiste weg van het geloof wel.

Niccolo Machiavelli (Spaanse link) van zijn kant verdedigde dat oorlog en geweld boven rechtvaardigheid stonden. Daarom kon oorlog noch rechtvaardig noch onrechtvaardig zijn, maar onvermijdelijk, noodzakelijk en nuttig om orde op te leggen in een staat.

Deze standpunten staan haaks op het perspectief van Kant, die stelde dat geen mens opgeofferd mag worden. We zijn geen middel om een doel te bereiken. Daarom beweerde hij dat oorlog ten koste van alles vermeden moet worden, en dat er geen morele rechtvaardiging voor is.

3. De menselijke natuur hoeft niet met conflicten te maken te hebben

Net zoals er denkers zijn die verdedigen dat conflict inherent is aan de menselijke natuur, zijn er anderen die bevestigen dat overeenstemming is wat ons als soort kenmerkt.

Binnen dit perspectief vinden we Aristoteles, die ook over oorlog reflecteerde. Hij geloofde dat de mens het enige dier is dat in staat is het verschil tussen goed en slecht, rechtvaardig en onrechtvaardig, te waarderen. Daarom zijn we de enige soort die in staat is conflicten te vermijden.

Verder is de mens, volgens de Stagiriet, een politiek dier, dat van nature geneigd is in vereniging met anderen te leven en zo samenlevingen te vormen. Ons redenatievermogen kan ons in staat stellen te onderscheiden dat conflict niet altijd de beste optie is.

Aristoteles gaf echter toe dat de orde conflicten voortbrengt, omdat er afspraken en regels worden opgelegd. In die zin zullen de conflicten die ontstaan een zekere mate van geweld kennen die nooit helemaal onderdrukt zal kunnen worden. In deze gevallen zal het doel van oorlog zijn de vrede te herstellen.

4. Het eeuwige vredesproject

Het eeuwige vredesproject is aan de orde gesteld door filosofen als Rousseau, Leibniz, en Kant. Het bestaat erin een plan voor te stellen dat universele en duurzame vrede garandeert.

In dit verband schreef Kant een politiek traktaat getiteld On Perpetual Peace. Daarin doet hij enkele voorstellen om de vrede van staten te garanderen:

• Afschaffing van de mogelijkheid dat staten aan particulieren worden afgestaan of geschonken.
• De afschaffing van staande legers.
• Het afschaffen van de staatsschuld omdat die spanningen tussen naties opwekt.
• De invoering van republicanisme (Spaanse link) als regeringsvorm en de vrijheid van gefedereerde staten binnen elke natie.

Hegel van zijn kant betoogde dat er noch een eeuwigdurende vrede, noch een internationale rechtsorde kon bestaan. Het individuele verlangen gaat immers vaak vóór het verlangen om de vrede tussen staten te bewaren.

Bovendien moet volgens Hegel oorlog niet vermeden worden. Hij gelooft dat het het middel is dat een bepaalde groep mensen in staat stelt over een andere groep te heersen.

5. De verwoestende gevolgen van wereldoorlogen

De geschiedenis heeft ons geleerd dat de manier waarop oorlog ontstaat in de loop van de tijd veranderd is. Naarmate de eeuwen verstreken kwamen er nieuwe wapens en strategieën bij, tot het punt dat ze hogere niveaus van vernietiging en barbaarsheid bereikten.

In de 20e eeuw werd het vernietigende vermogen van de mens duidelijk met de wereldoorlogen en de ontwikkeling van kernwapens. De filosoof Günther Anders beschouwde deze feiten als voldoende redenen om voortaan elke oorlog te vermijden.

Het was vanaf de vorige eeuw dat de mensheid zich bewust werd van haar vermogen tot zelfvernietiging en er bang voor begon te worden. Sindsdien zijn oorlogen blijven bestaan, maar ze zijn op een andere manier benaderd: ontdaan van elke zweem van deugdzaamheid en met grotere voorzichtigheid.

Vandaag is het meer dan ooit nodig om diep over oorlog na te denken. De internationale conflicten die zich de laatste jaren hebben ontvouwd laten vragen op tafel liggen die even belangrijk zijn als de toekomst van de mensheid.