Meth mond: de schadelijke effecten van methamfetamine op de gezondheid van het gebit

Meth mond is niet één ziekte, maar een combinatie van verschillende aandoeningen. We vertellen je waarom het verschijnt en hoe het behandeld kan worden.

Geschreven en geverifieerd door de tandarts Vanesa Evangelina Buffa.

Laatste update: 13 februari, 2023

De uitdrukking “meth mond” verwijst naar een pathologische aandoening in de mondholte die in verband is gebracht met methamfetaminegebruik. Het is niet één ziekte, maar een geheel van problemen die ontstaan als iemand verslaafd is aan deze drug.

Hoewel er berichten zijn over een afname van het methamfetaminegebruik, is het geen situatie die overwonnen is. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld heeft tot 1% van de mensen boven de 12 jaar de drug het afgelopen jaar gebruikt (Engelse link). En in hetzelfde land is van 0,6 % bekend dat ze zelf problematisch gebruik of verslaving hebben.

Het gemak waarmee de drug wordt verkregen en de synthese van zijn designer vorm,“crystal meth” genaamd, hebben hem populair gemaakt. Hoewel deze drug al meer dan 100 jaar bij mensen voorkomt, beleefde  crystal meth zijn hoogtijdagen in de jaren negentig.

Dit is ook het decennium waarin de eerste meldingen (Engelse link) van gevallen met “meth mond” worden gevonden. De bezorgdheid nam toe toen men ontdekte dat het ziektebeeld vaak voorkwam bij kinderen en adolescenten.

Methamphetamine

De correcte chemische naam van deze drug is methylamfetamine, en het werd geboren als een medisch product. In 1893 was het molecuul al gesynthetiseerd, en begin jaren twintig had het een geregistreerd patent als product.

In feite werd het voor het eerst vrij verkocht voor paramedisch gebruik in Europa, vooral in Duitsland.

De kristallijne ontwerpvorm werd illegaal op de markt gebracht in Californië, en van daaruit bereikte het de hele wereld. Het wordt gebruikt om te roken om stimulerende effecten op het centrale zenuwstelsel te verkrijgen. Het wordt door veel gebruikers ook vaak gecombineerd met cocaïne (Engelse link).

Methamfetamine werkt in op neuronen in het centrale zenuwstelsel, waardoor de concentraties dopamine en noradrenaline toenemen. Tegelijkertijd vermindert het de heropname van deze stoffen door de neuronen, zodat hun aanwezigheid verder toeneemt.

Daarom is het directe effect van de drug stimulatie. De hersenen kunnen efficiënter en met minder uitputting werken, althans voor enkele momenten. Mensen die gebruiken melden dat ze meer potentie hebben, alerter zijn, minder angst hebben en een groter seksueel verlangen voelen.

Dit blijft zo tijdens de zogenaamde “high.” Er is een euforie die aangenaam is en zelfs werkt als een pijnstiller, die pijngevoelens blokkeert.

Het is dus begrijpelijk dat een methamfetamineverslaving zo krachtig is en dat het moeilijk is om een ontwenningsproces op gang te brengen. De tolerantie voor de drug is echter snel, zodat er steeds meer van de drug nodig is om dezelfde “high” te krijgen.

De effecten van methamfetamine op het lichaam

De gezondheidseffecten gaan verder dan de “meth mond”, waar we later dieper op in zullen gaan. Gebruikers gaan vaak van de aanvankelijke opwinding naar de “comedown”, met trillingen, slapeloosheid en gebrek aan eetlust die geruime tijd kunnen aanhouden.

Wanneer het gebruik chronisch wordt en verslaving optreedt, verandert het gedrag van de persoon (Engelse link). Meer geweld, paranoïde toestanden en hallucinaties worden dan vaak geregistreerd.

Een overdosis kan ook optreden als de persoon in één keer een te grote hoeveelheid gebruikt. De ernst van deze symptomen is berucht en levensbedreigend. Patiënten hebben hartkloppingen, braken en stuiptrekkingen. Indien niet tijdig behandeld, leidt het tot ventrikelfibrilleren en zelfs tot een acuut hartinfarct.

Aan de andere kant heeft het methamfetamine-onttrekkingssyndroom de volgende symptomen:

• Depressie of angst
• Extreme vermoeidheid
• Oncontroleerbaar verlangen om meer meth te consumeren

Zwangere vrouwen met een methamfetamineverslaving (Engelse link) hebben een verhoogd aantal vroeggeboorten en miskramen geregistreerd. Ook kan de drug misvormingen bij de foetus en een ontwikkelingsachterstand veroorzaken.

Wat is meth mond?

In het bijzonder neemt men aan dat langdurig methamfetaminegebruik een combinatie van problemen in de mondholte kan veroorzaken, waaronder de volgende:

• Xerostomie of droge mond.
• Uitgebreide en diepe gaatjes.
• Bruxisme of tandenknarsen.
• Trismus of contractuur van de kauwspieren.

Gaatjes zijn kenmerkend bij deze patiënten. De tanden krijgen een sterke zwartachtige kleur. Daarnaast is er een agressieve afbrokkeling die het verlies van bijna het hele gebitsstuk veroorzaakt. Dit maakt het mogelijk om direct in het blootgelegde kaakbeen te kijken.

Wetenschappelijke studies (Engelse link) die drugsgebruikende bevolkingsgroepen vergeleken met degenen die de drug niet gebruikten, vonden opmerkelijke verschillen. Bij verslaafden komen ook meer gaatjes voor. Bovendien zijn er grotere hoeveelheden bacteriële plaque en meer tandsteen.

Toen onderzoekers het effect van methamfetamine in de mond vergeleken met hetzelfde effect dat andere drugs (zoals heroïne) kunnen veroorzaken, bleek dat de meth mond sneller verschijnt. Met andere woorden, patiënten die verslaafd zijn aan crystal meth hebben eerder en ernstiger last van de negatieve effecten op hun gebit.

Waarom ontstaat meth mond?

Zoals je ziet is meth mond een combinatie van pathologische situaties. Het zijn niet alleen gaatjes, maar ook een droge mond en bruxisme.

Daarom is de meest geaccepteerde theorie dat verslaving fysieke en ook gedragsveranderingen veroorzaakt, waardoor veel risicofactoren bij dezelfde persoon samenkomen. Verslaafde patiënten (Engelse link) hebben ook de neiging om veel minder te poetsen, meer frisdrank en te weinig water te drinken, en slecht voedzaam te eten.

Kristallen methamfetamine is zuur. In combinatie met de suiker in frisdrank in de context van een slechte mondhygiëne is dat een broedplaats voor gaatjes.

Wat het speeksel betreft, ontdekten sommige onderzoekers(Engelse link) dat de drug de zuurgraad ervan verandert. Daarom neemt bij een hogere aanwezigheid van suiker voor bacteriën het risico op cariës duidelijk toe.

Het gelijktijdige effect van andere stoffen die vaak gepaard gaan met methamfetaminegebruik kan ook niet worden uitgesloten. Hier moeten we ook cocaïne noemen, evenals alcohol. In ieder geval ligt het gebrek aan goede mondhygiëne altijd aan de basis.

Daarnaast is het niet ongewoon dat mensen met een designer drugsverslaving intense, constante dorst melden met een aanhoudend gevoel van een droge mond. Daarom zou xerostomie in de metamond een ander symptoom van verslaving zijn.

Bruxisme

Ten slotte lijkt tandenknarsen wel degelijk een direct effect te zijn van de drug en de toedieningsweg. Een wetenschappelijke studie (Engelse link) ontdekte dat verslaafde mensen die methamfetamine rookten meer bruxisme hadden dan degenen die het intraveneus injecteerden.

Aanhoudend tandenknarsen verstoort het temporomandibulaire gewricht (TMJ) en slijt het glazuur. Dit is de buitenste laag van de tand. Als het door overmatig klemmen corrodeert, is er sprake van gevoelige tanden. Daarbij gaat een essentiële beschermende barrière voor de gezondheid van de gebitselementen verloren.

De metamond en necrose van de kaken

In enkele klinische casusverslagen (Engelse link) van de laatste jaren is sprake van patiënten met osteonecrose. Dat wil zeggen dat de dood van het botweefsel van hun kaken optreedt na langdurige en aanhoudende consumptie van methamfetamine.

Dit is nog een element van het beeld dat bekend staat als “meth mond”, hoewel niet alle wetenschappers (Engelse link) het daarmee eens zijn. Voor sommigen wordt het beschouwd als een manifestatie van een andere ziekte die “drugsgerelateerde osteonecrose van de kaak” heet.

Drugsgerelateerde osteonecrose van de kaak ontstaat wanneer iemand lijdt aan het afsterven van botcellen in het gezicht door het gebruik van bepaalde drugs. De meest voorkomende zijn bisfosfonaten, die worden voorgeschreven bij ernstige osteoporose.

Er doen speculaties de ronde dat methamfetamine soortgelijke gevolgen heeft. Dat wil zeggen, het kan de botafbraak versnellen en tegelijkertijd het genezend vermogen van osteoblasten, de cellen die nieuw botweefsel produceren, stoppen.

Necrose

Het resultaat is necrose van de kaken. Dit wordt veroorzaakt doordat er meer weefsel verloren gaat dan er nieuw weefsel wordt aangemaakt. Als een aan methamfetamine verslaafde een tand laat trekken, bestaat dus het risico dat de wond een deel van het bot eronder blootlegt, met de mogelijkheid van infectie.

Er is ook gespeculeerd dat mensen met osteonecrose van de kaken het slachtoffer zijn van een drug van lage kwaliteit die ze tegen een lagere prijs krijgen. Precies, het risico lijkt het grootst wanneer iemand methamfetamine met een hoog fosforgehalte gebruikt.

Een teveel aan fosfor levert een soortgelijk beeld op. Dat noemt men een “fossiele kaak.” In deze toestand is er sprake van zwak botweefsel, necrose en bacteriële infecties op de kaakwonden. Ook zijn er fistels die pus afvoeren naar de mondholte. Deze aandoening was in de 19e eeuw al beschreven als een vorm van intoxicatie bij werknemers van luciferdoosjesfabrieken.

De behandeling van meth mond

Een van de grootste problemen bij de behandeling van meth mond is dat mensen vaak niet toegeven dat ze de stof gebruiken. Daarom is het niet ongewoon dat een tandarts de tekenen van het syndroom aantreft zonder dat hij kan bevestigen dat de oorsprong bij de drug ligt.

Als er een vermoeden bestaat dat de patiënt een methamfetaminegebruiker is, dan moet de behandelaar enkele voorzorgsmaatregelen nemen. In de eerste plaats is bioveiligheid belangrijk. Het is waarschijnlijk dat de intraveneuze verslaafde ook bloedoverdraagbare ziekten heeft, zoals hepatitis C.

Ook kan de tandarts de aanpak om holtes te behandelen niet starten als de patiënt  bijvoorbeeld naar de praktijk komt met duidelijke tekenen van intoxicatie. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als de patiënt hallucineert of in een paranoïde toestand verkeert.

Bovendien kan verdoving een wisselwerking hebben met methamfetamine. Vanwege de verhoogde noradrenaline in de patiënt kunnen tandheelkundige medicijnen het risico op een myocardinfarct of hartritmestoornissen verhogen.

Als algemene regel geldt dat een aan methamfetamine verslaafde patiënt die een tandartspraktijk bezoekt, geen plaatselijke verdoving met noradrenaline moet krijgen. Evenmin mogen ze algehele anesthesie krijgen, waardoor hun ademhalingsfrequentie verandert – iets wat door de drug al veranderd is.

Naast de bovengenoemde voorzorgsmaatregelen moeten de uit te voeren behandelingen de gebruikelijke stappen volgen om cariës, bruxisme en xerostomie op te lossen. De bijzondere situatie van osteonecrose verdient echter een bijzondere aanpak.

Deze ziekte wordt bijna altijd (Engelse link) operatief behandeld. De arts zal proberen om al het dode weefsel te verwijderen en uit het lichaam te halen. Een succespercentage van 100% is nooit verzekerd. Bij de meeste patiënten is men echter in staat de achteruitgang van hun kaakbotten te stoppen. Dit is natuurlijk alleen als ze samen met de operatie ook stoppen met het gebruik van methamfetamine.

Preventie van een meth mond

Mensen met een methammond zijn verslaafd aan een drug die hun dagelijks gedrag verandert. Wat betreft de mondgezondheid hebben ze vaak een slechte hygiëne. De conditie van hun tanden en tandvlees verslechtert bovendien in de loop der tijd.

Preventie van de methamond gaat gepaard met preventie van alle negatieve effecten die methamfetamine op het lichaam heeft. Daarom is de beste aanpak om te voorkomen dat iemand om te beginnen verslaafd raakt, of in elk geval om iemand die al verslaafd is te herstellen en te rehabiliteren.

In de tussentijd moet de zorg voor iemand met een verslaving zich richten op het verbeteren van de mondhygiënische gewoonten voordat hij of zij een meth mond ontwikkelt. Enkele eenvoudige, gewoonte-vormende(Engelse link) dagelijkse commando’s kunnen helpen, zodat de patiënt het poetsen integreert of zelfs het spoelen kan oefenen.

Als je problematisch gebruik hebt van een illegale stof, aarzel dan niet om een gezondheidsprofessional te raadplegen. Het is heel goed mogelijk om je te helpen het verslavende gebruik te beteugelen en complicaties in je mond en in je hele lichaam te voorkomen.