Het effect van een disfunctionele familie op een kind

Een disfunctionele familie is een familie die niet in staat is om haar basistaken te vervullen. Hiermee bedoelen we dat zo'n familie geen emotionele steun of goede opvoeding kan bieden. Helaas kan dit een blijvend negatief effect hebben op kinderen.

Het woord disfunctioneel betekent dat iets niet werkt zoals het zou moeten werken of zijn functies niet kan vervullen. Als deze term op een familie slaat, betekent dit een familie die haar functies niet kan vervullen. In dit artikel bespreken we het effect van een disfunctionele familie op een kind.

Een familie is veel meer dan alleen wat individuele familieleden. Het is een bepaalde dynamiek en een flexibel systeem van relaties tussen familieleden. Een familie vervult bijvoorbeeld behoeften op de volgende gebieden: 

• materialistisch
• sociaal
• cultureel
• spiritueel
• emotioneel

Deze behoeften worden binnen een functionele familie allemaal vervuld. Als er sprake is van een conflict of crisis, dan zoeken alle familieleden samen naar een oplossing. In een disfunctionele familie is deze situatie precies tegenovergesteld.

Hoe wordt een familie disfunctioneel?

In een disfunctionele familie komen één of meer van de volgende problemen voor. Al deze problemen zijn een waarschuwing voor families die zelf denken dat ze functioneel zijn. Als een familie de hieronder beschreven tekenen vertoont, kan familietherapie een oplossing bieden. 

1. Emotionele afhankelijkheid en manipulatie

Emotionele afhankelijkheid kan persoonlijke groei en persoonlijke ontwikkeling zeer in de weg zitten.

• Als ouders overbezorgd zijn over hun kinderen, worden ze vaak onzeker. Dit zorgt er vervolgens voor dat ze emotioneel afhankelijk worden van hun kinderen.
• Sommige ouders zijn zo onvolwassen dat hun eigen kinderen de leiding nemen. In deze situaties leert het kind hoe hij zijn ouders kan manipuleren. 

Als de rollen precies omgedraaid zijn, is dat echter ook een teken van een disfunctionele familie.

2. Mishandeling in een disfunctionele familie

In dit geval komt het vaak voor dat één van de ouders de complete controle en autoriteit heeft. Deze ouder heeft de rest van de familie dan onder zijn of haar controle.

Er zijn verschillende vormen van mishandeling. Mishandeling doet zich namelijk voor op de volgende gebieden:

• fysiek
• verbaal
• emotioneel
• seksueel

In veel gevallen ontkennen de andere familieleden dat er mishandeling plaatsvindt. Helaas zijn er ook veel families die deze mishandeling als iets normaals zijn gaan zien.

3. Strenge of overtolerante opvoeding

Een strenge opvoeding limiteert de emotionele vrijheid van een kind. Het kind krijgt in dit geval geen ruimte om zichzelf uit te drukken of te laten merken dat hij een andere mening heeft.

In het geval van een overtolerante opvoeding, krijgt het kind juist te veel vrijheid. Dit zorgt er meestal voor dat het kind respect voor zijn ouders verliest. Het kind voelt dan niet meer dat hij deel is van een gezonde familiehiërarchie.

4. Communicatieve problemen

Als er communicatieve problemen aanwezig zijn, voelt het kind zich waarschijnlijk niet op zijn gemak. Hij durft dan niet te zeggen hoe hij zich voelt of wat hij denkt. Dit kan ervoor zorgen dat het kind zijn gevoelens verstopt of indirect over zichzelf praat. Dit kan vervolgens voor meer problemen zorgen.

Zo’n situatie kan er ook voor zorgen dat een kind defensief wordt. Dit kan er dan voor zorgen dat hij bang is om over zijn thuissituatie te praten.

5. Een gebrek aan empathie

Als een familie er niet in slaagt om aan de basisbehoeften van een familie te voldoen, kan dit ook leiden tot een gebrek aan empathie voor elkaar. 

In deze families is er vaak ook weinig sprake van tolerantie, wat er vervolgens toe leidt dat familieleden elkaar de schuld geven. Een kind kan zich dan afgewezen voelen en het gevoel krijgen dat hij oneerlijk wordt behandeld.

6. Discriminatie op basis van geslacht

In het geval van discriminatie op basis van geslacht, oftewel seksisme, laten ouders een voorkeur zien voor kinderen van een bepaald geslacht. In sommige gevallen dringen ouders hun eigen seksuele oriëntatie op aan hun kinderen. Aan de oriëntatie van het kind wordt dan niet gedacht.

7. Conflicten in een disfunctionele familie

Er is altijd wel sprake van conflicten tussen ouders. Deze conflicten doen zich voor na een scheiding, maar ook nog binnen een huwelijk. Soms zorgen deze conflicten er echter voor dat ouders niet goed meer voor hun kinderen kunnen zorgen.

8. Isolatie in een disfunctionele familie

Een kind voelt zich geïsoleerd als:

• hij geen tijd doorbrengt met andere familieleden (zoals grootouders, tantes en ooms, neefjes en nichtjes).
• hij geen tijd doorbrengt met families met andere kinderen van zijn leeftijd.
• zijn ouders hem geen kans geven om vriendschappen op te bouwen met andere kinderen.

9. Afwezigheid in een disfunctionele familie

In sommige disfunctionele families zijn ouders vaak afwezig. Dit komt dan door hun werk of andere soorten verslavingen (zoals alcohol, drugs en gokken). In deze gevallen is er dan ook geen tijd voor de familie.

10. Te grote verantwoordelijkheden

In een disfunctionele familie worden kinderen vaak gedwongen om te grote verantwoordelijkheden aan te nemen. Deze verantwoordelijkheden zijn dan bijvoorbeeld echt te groot voor hun leeftijd. In sommige gevallen worden kinderen gedwongen om te werken of voor hun jongere broertjes en zusjes te zorgen.

Het effect van een disfunctionele familie op een kind

Een disfunctionele familie kan ervoor zorgen dat een kind bepaald gedrag aanleert.

• Ze worden opstandig. Een disfunctionele familie kan ervoor zorgen dat een kind zich gaat verzetten tegen iedere vorm van autoriteit. Dit gebeurt bijvoorbeeld tegenover ouders en leraren, maar ook tegenover de politie.
• Ze voelen zich heel schuldig. Dit gebeurt als een kind binnen zijn familie vaak de schuld heeft gekregen van bepaalde problemen. Het kan ertoe leiden dat hij het slachtoffer wordt binnen andere relaties.
• Ze nemen een ouderlijke rol aan. Dit zorgt ervoor dat ze te snel opgroeien en hun jeugd te snel verliezen.
• Ze worden verlegen en stil. Ze leren dat het ‘beter’ is om hun gevoelens binnen te houden. Hun eigenwaarde is dan beschadigd.
• Ze worden manipulatief. In dit geval leren ze hoe ze andere mensen kunnen gebruiken. Ze maken dan vooral gebruik van de zwakke punten van een ander om precies te krijgen wat ze willen.

Kunnen deze effecten worden teruggedraaid?

De opvoeding heeft zonder twijfel veel invloed op de toekomst van een kind. De eerste zes jaar zijn uiterst belangrijk.

Het is echter waar dat kinderen zelf kunnen beslissen om een ander soort volwassene dan hun ouders te worden. Dit ondanks of juist dankzij alle dingen die ze in hun eigen disfunctionele familie hebben meegemaakt. 

Sommige kinderen die uit een functionele familie komen, kunnen namelijk opgroeien tot een disfunctionele ouder. Aan de andere kant kunnen kinderen uit een disfunctionele familie juist een zeer goed functionerende volwassene worden. Ze hebben dan bijvoorbeeld:

• juist veel empathie
• kunnen goed communiceren
• zijn gelukkig binnen hun relaties

Iedereen kan zich in principe losmaken van de naarste situaties. Mensen kunnen zich zo losmaken van hun jeugdtrauma’s en gelukkige volwassenen worden.