Edwin van der Sar kreeg een beroerte in 2023: lopen ex-voetballers meer risico?

De voormalige Ajax-doelman werd opgenomen op de intensive care vanwege een hersenbloeding. Het tot nu toe gepubliceerde wetenschappelijke bewijs suggereert dat ex-voetballers een hoger risico lopen op sommige hersenziekten.

Beoordeeld en goedgekeurd door de arts Leonardo Biolatto.

Geschreven door Jonatan Menguez

Laatste update: 05 februari, 2025

Op vrijdag 7 juli 2023 kreeg de legendarische Nederlandse doelman Edwin van der Sar een hersenbloeding terwijl hij op vakantie was op een Kroatisch eiland. De toenmalige directeur van de club Ajax is inmiddels goed hersteld.

Naast het geval van Edwin van der Sar geeft wetenschappelijk bewijs aan dat voetballers een groter risico lopen op hersenaandoeningen op de middellange en lange termijn. In dit artikel gaan we dieper in op wat dit betekent.

Hoe was de gezondheidstoestand van Edwin van der Sar vlak na de beroerte?

In 2023 werd de voetbalwereld opgeschrikt door triest nieuws. Edwin van der Sar, de historische Nederlandse doelman, kreeg een beroerte. De eerste officiële mededeling werd gedaan door de Amsterdamse club Ajax, waar de oud-speler een groot deel van zijn carrière doorbracht:

Van der Sar, die tot mei van 2023 algemeen directeur van Ajax was, was met zijn gezin op vakantie in Kroatië. De toen 52-jarige oud-doelman maakte een val en werd met spoed per helikopter naar een plaatselijk ziekenhuis gebracht. Daar werd hij opgenomen op de intensive care (IC), waar een gescheurd bloedvat in zijn hersenen werd ontdekt.

Wat is een beroerte?

Er zijn twee soorten beroertes: hemorragische en ischemische. Beide kunnen hersencellen vernietigen, wat ernstige schade aan belangrijke functies en het risico op overlijden veroorzaakt.

Een ischemische beroerte wordt veroorzaakt door een verstopping van een bloedvat dat bloed naar de hersenen voert. Zo’n verstopping kan het gevolg zijn van een vernauwing van de slagaders of van een bloedstolsel.

Anderzijds treedt een hemorragische beroerte op wanneer een bloedvat in de hersenen scheurt en het bloed zich door het hele gebied verspreidt. Volgens de informatie die tot nu toe bekend is gemaakt, zou dit het geval zijn geweest bij Van der Sar.

Lopen voetballers meer risico op hersenaandoeningen?

Het nieuws heeft een belangrijke vraag opgeworpen voor voetbal en sport in het algemeen: lopen profvoetballers meer risico op hersenaandoeningen? Hoewel dit een gebied is waarnaar nog onderzoek wordt gedaan, zijn er verschillende onderzoeken die zich al met dit onderwerp hebben beziggehouden en die een bevestigend antwoord hebben gegeven.

De risico’s komen overeen met de typische trauma’s van contactsporten, zoals kneuzingen aan het hoofd. Bij voetbal komen daar nog veelvuldige klappen tegen de schedel met de bal bij kopballen bij.

Naast de mogelijkheid van onmiddellijke ernstige verwondingen tijdens de training, wordt ook onderzocht of sporters een hoger risico lopen op hersenaandoeningen op de lange termijn. En of dit risico ook neurologische aandoeningen en versnelde cognitieve achteruitgang omvat.

Wat zegt de Spaanse Vereniging voor Sportgeneeskunde?

Een rapport van deze instantie (Spaanse link) beschrijft dat de sporten met de hoogste incidentie van hoofdletsel voetbal, wielrennen, rugby, paardrijden, wielrennen en sommige watersporten zijn. Hoewel dit een kleiner percentage is in vergelijking met andere sportblessures, zijn dit wel de blessures die tot grotere complicaties op de lange termijn kunnen leiden.

Aan de andere kant geeft het rapport aan dat hersenschuddingen tussen de 5% en 9% van de blessures tijdens sportbeoefening uitmaken. Dit kan gebeuren wanneer het hoofd een bewegend voorwerp raakt en de gevolgen variëren afhankelijk van de ernst van het geval. Enkele mogelijke symptomen zijn onder andere:

• onbalans.
• vergeetachtigheid.
• hoofdpijn.
• misselijkheid en overgeven.
• verlies van bewustzijn.
• veranderingen in alertheid.

Volgens dit onderzoek kunnen herhaalde hersenschuddingen en herhaaldelijk slaan met het hoofd een risicofactor zijn voor de geestelijke gezondheid en cognitieve stoornissen. Er zijn echter meer onderzoeken nodig om te begrijpen hoe en in welke mate deze gebeurtenissen verband houden met andere neurologische aandoeningen.

Een onderzoek onder voormalige spelers van het Noorse nationale team

Een ander onderzoek (Engelse link) werd gepubliceerd in het gespecialiseerde tijdschrift Neuroradiology. Hierbij onderzocht men 33 voormalige spelers van het Noorse nationale voetbalteam met behulp van computertomografie van de hersenen.

Ze ontdekten dat een derde van deze atleten centrale hersenatrofie had. De auteurs concluderen dat een dergelijke aandoening het gevolg kan zijn van herhaaldelijk klein hoofdletsel door de sporten die ze beoefenen.

Een recent artikel van de Universiteit van Glasgow geeft concrete gegevens

De Universiteit van Glasgow (Engelse link) voerde een vergelijkende studie uit tussen 7676 voormalige Schotse professionele voetbalspelers en 23.028 mensen uit de algemene bevolkingscontrole. De resultaten gaven aan dat deze atleten een hoger sterftecijfer hadden door oorzaken die verband hielden met neurodegeneratieve ziekten.

Daarentegen was het sterftecijfer door andere veel voorkomende ziekten lager. Bovendien bleek uit het werk dat voormalige voetballers vaker dementiegerelateerde medicijnen voorgeschreven kregen.

Botsingen, kopballen, en het risico op hersenschuddingen

Een onderzoek (Engelse link) gepubliceerd in The American Journal of Sports Medicine had als onderzoekspopulatie voetballers die meededen aan het Amerikaanse Olympische Sportfestival. De onderzoeken toonden aan dat er 74 hersenschuddingenwaren bij 39 mannelijke spelers. Bij 23 vrouwelijke spelers werden er 28 hersenschuddingen vastgesteld.

Het werk benadrukt de relevantie van kopballen in deze situatie. Dat doet echter niets af aan het belang van andere momenten in het spel. Er wordt duidelijk gemaakt dat, volgens de verzamelde gegevens, hersenschuddingen door contact tussen spelers een veelvoorkomend gevaar is in het voetbal. Deze botsingen waren goed voor 48 van de 74 gevonden hersenschuddingen.

De behandeling en revalidatie die mensen zoals Edwin van der Sar te wachten staat

De behandeling van een beroerte hangt af van de ernst van de beroerte. Als de voormalige doelman leed aan een hemorragische variant, is het doel om de druk in de hersenen te verminderen. Er zijn verschillende alternatieven voor behandeling, waaronder de volgende:

• Medicatie om eventuele bloedstolsels op te lossen.
• Mechanische verwijderaars om stolsels en brokstukken te verwijderen.
• Chirurgie om het bloed te verwijderen en aangetaste bloedvaten te repareren.

Revalidatie bestaat uit het herstellen van de vaardigheden die mogelijk zijn aangetast door de beroerte. Daarnaast is het dagelijks innemen van medicijnen om soortgelijke situaties in de toekomst te voorkomen noodzakelijk . Een ander belangrijk aspect is het verminderen van risicofactoren, zoals hoge bloeddruk en hoog cholesterol.

Hoewel er meer onderzoek nodig is om de incidentie van voetbaltraining op beroertes vast te stellen, zijn er onderzoeken die zich richten op het risico op dementie en andere hersenziekten. Volgens de tot nu toe gepubliceerde onderzoeken verhogen botsingen tussen spelers en herhaaldelijke kopstoten het risico op dergelijke aandoeningen.