Wat is een hersenvliesontsteking?
Een hersenvliesontsteking is een ontsteking van de membranen die het centrale zenuwstelsel bedekken. Deze membranen worden hersenvliezen of meninges genoemd. Doordat dit zorgt voor abnormale ontstekingen in het lichaam is dit een ziekte. Het goede nieuws is dat deze ziekte momenteel gelukkig geen veelvoorkomende ziekte is.
Een hersenvliesontsteking wordt normaal gesproken veroorzaakt door besmettelijke organismen. De meest voorkomende vorm is de virale hersenontsteking. De bacteriële hersenvliesontsteking daarentegen is serieuzer.
Een hersenvliesontsteking kan er toe leiden dat de hersenen beschadigd worden. In extreme gevallen kan dit bovendien leiden tot de dood. Dat is waarom het essentieel is dat je een hersenvliesontsteking op tijd ontdekt en vervolgens zo snel als mogelijk behandelt.
Wat zijn de hersenvliezen?
Stel je voor een minuutje voor dat je hersenen een soort fruit zijn. Dit fruit bevat namelijk een noot en sap aan de binnenkant. Het sap reist door verschillende punten in de vrucht om het in goede conditie te houden.
Stel nu dat de schil van de vrucht je schedel is. Wat er onder de schil zit, de noot, zijn onze hersenen. Deze zijn zacht, glad en teer. Onder de huid, de buitenste laag van het fruit, zijn er drie andere lagen. Het vocht circuleert dus door al deze lagen om het fruit te bewaren.
Deze drie lagen onder onze schedel zijn de hersenvliezen. Het zijn drie membranen die onze hersenen en onze ruggengraat bedekken en beschermen. De hersenen en ruggengraat samen vormen ons centraal zenuwstelsel.
Het is belangrijk om te onthouden dat de hersenen en de ruggengraat de best beschermde organen zijn in ons lichaam. De hersenvliezen zullen niet alleen klappen opvangen en absorberen, maar zullen ook werken als een filter om gevaarlijke micro-organismen te beletten ons centraal zenuwstelsel binnen te dringen. Intussen circuleert er hersenvocht door onze hersenmembranen. Dit vocht heeft ook beschermende en immuniteitsfuncties.
Waar komt een hersenvliesontsteking het meeste voor?
Een hersenvliesontsteking het is een veelvoorkomende epidemie op het Afrikaanse continent, in het bijzonder in de Sub-Sahara regio in het droge seizoen. De epidemies in dat gebied duren ergens tussen de twee en de drie jaar. Ze worden immers afgewisseld met periodes van regen. Jammer genoeg leidt het tekort aan medische zorg tot hoge sterftecijfers bij de bevolking. De ergste hersenvliesontstekingsepidemie die de regio gekend heeft was in het jaar 1996. Er zijn toen meer dan 25.000 doden gevallen.
In de westerse landen worden slechts drie op de 100.000 mensen slachtoffer van een bacteriële hersenvliesontsteking. Het virus komt maar in tien op de 100.000 gevallen voor.
Risicofactoren
- Droge seizoen
- Kinderen
- Besmettelijke ziektes
- Immunosuppressie
- Intoxicatie
Oorzaken van een hersenvliesontsteking
Een hersenvliesontsteking is normaal gezien een gevolg van een andere infectie. Meestal is dit een virus. Er zijn echter gevallen van niet-infectueuze oorzaken gekend.
Virus
- Enterovirus
- Herpes-simplexvirus
- HIV
- Westnijlvirus (verspreid via muggen)
Bacteriën
Afhankelijk van de leeftijd van het individu zijn er verschillende infectierisico’s die veroorzaakt worden door een aantal micro-organismen.
- Pasgeborenen jonger dan drie maanden
- Groep-B Streptokokken
- E Coli
- Kinderen ouder dan drie maanden
- Meningokokken
- Pneumokokken
- Haemophilus Influenzae
- Volwassenen
- Meningokokken
- Pneumokokken
- Listeria Monocytogenes
Hoe manifesteert de ziekte zich?
De micro-organismen komen in de hersenvliezen via de bloedsomloop, direct of indirect.
De bacteriën die zich in de neus, mond en keelholte bevinden en daar onschadelijk zijn komen in de bloedsomloop terecht. Vervolgens komen ze via de barrière tussen het bloed en de hersenen in de gedeeltes terecht die het meest kwetsbaar zijn.
Op die manier bereiken de bacteriën bovendien ook het hersenvocht van de subarachnoïdale ruimte. Het is daar dat ze ten slotte de infectie in de hersenvliezen veroorzaken.
De andere manieren van overdracht is direct, zoals via breuken in de schedel, operationele tussenkomst en zo verder. Daarnaast kan de bacterie ook binnenkomen via zones zoals de paranasale sinussen.
Symptomen
- Koorts, in het bijzonder bij kinderen en pasgeborenen
- Beven en rillingen
- Duizeligheid en overgeven
- Lichtschuwheid
- Stijve nek
- Stuiptrekkingen
- Hoofdpijnen
- Verlaagd niveau van bewustzijn
De ziekte komt plotseling opzetten, met koorts, hoofdpijn, duizeligheid en overgeven. Bij kinderen kunnen de symptomen echter minder duidelijk zijn. Zo kunnen slaperigheid, net als prikkelbaarheid, ook symptomen zijn.
Hersenschade
Hersenoedeem is een letsel dat vaak komt door ontsteking. Dit veroorzaakt een verhoogde schedeldruk, waardoor het moeilijk wordt voor het bloed om de hersenen te bereiken.
Hieruit volgt dat de hersenen niet genoeg zuurstof krijgen, waardoor de hersencellen beginnen af te sterven. In sommige gevallen kan de schade aan de hersenen bovendien een dodelijk gevolg hebben. Dit is met name het geval wanneer een hersenvliesontsteking niet wordt behandeld.
Een hersenvliesontsteking vaststellen
Het vermoeden van een hersenvliesontsteking is altijd klinisch. Een exacte diagnose wordt echter verkregen door een punctie in de lendenstreek.
Met zo’n lendenstreekpunctie onttrekt men namelijk hersenvocht uit de tussenwervelsschijven. Hiervoor steken de dokters een lange naald in de rug.
Types hersenvliesontstekingen
Hersenvliesontstekingen kunnen enerzijds een virale oorzaak of anderzijds een bacteriële oorzaak hebben afhankelijk van de oorzaak van de infectie.
- De virale hersenvliesontsteking heeft een milde prognose en vereist geen behandeling.
- De bacteriële hersenvliesontsteking daarentegen is zeer ernstig en vereist een opname in het ziekenhuis voor behandeling. De kansen op overlijden is zeer groot, zelfs met de correcte behandeling.
Je kan de ziekte ook indelen volgens het stadium van de ziekte, namelijk acuut, subacuut of chronisch. Deze criteria worden echter niet zo vaak gebruikt.
Behandeling
De patiënt moet zo snel mogelijk antivirale middelen en antibiotica krijgen.
Om de kans op een ontsteking en een hersenoedeem te verminderen zullen de dokters corticosteroïden zoals dexamethason voorschrijven. Dit zal namelijk het risico van hersenschade verminderen.
Daarnaast zijn er ook bovendien enkele algemene methodes die je kunnen helpen bij acute infecties, zoals veel drinken, je koorts onder controle houden en zo verder.
Tijdige behandeling zal dus het risico op lange termijn, net als het risico op overlijden, enorm verminderen.
Mogelijke gevolgen
- Doofheid
- Epilepsie
- Cognitieve stoornissen
- Waterhoofd
- Overlijden
Pasgeborenen en volwassenen hebben tussen 20 en 30 procent kans dat de ziekte een dodelijk gevolg heeft. Dit risico vermindert vervolgens tot twee procent bij oudere kinderen.
Voorkomen
Momenteel is met bezig met onderzoek naar een middel om kinderen preventief te vaccineren tegen hersenvliesontstekingen. Dit vaccin is echter optioneel, en kan toegepast worden na de tweede levensmaand van het kind.
Aarzel bij symptomen zeker niet om hier je huisarts over te raadplegen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Sandhu, S. S., & Tunkel, A. R. (2015). Bacterial meningitis. In Clinical Infectious Disease, Second Edition. https://doi.org/10.1017/CBO9781139855952.085
- Chadwick, D. R. (2005). Viral meningitis. British Medical Bulletin. https://doi.org/10.1093/bmb/ldh057
- Helbok, R., Broessner, G., Pfausler, B., & Schmutzhard, E. (2009). Chronic meningitis. Journal of Neurology. https://doi.org/10.1007/s00415-009-0122-0
