Mandibulair prognathisme: wat is het en hoe wordt het gecorrigeerd?

Mandibulair prognathisme is een probleem dat de orale functies en het uiterlijk van het gezicht beïnvloedt. We vertellen je hier wat het is en hoe je het kunt corrigeren.

Beoordeeld en goedgekeurd door de tandarts Vanesa Evangelina Buffa.

Geschreven door Vanesa Evangelina Buffa

Laatste update: 18 februari, 2025

Er zijn verschillende situaties en aandoeningen die het gebit van mensen en de harmonie van hun glimlach en gezicht kunnen beïnvloeden. Mandibulair prognathisme is een van deze veranderingen. Wat is het? Wat zijn de belangrijkste oorzaken?

Dit is een aandoening die wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een onderkaak die te groot of te ver naar voren staat ten opzichte van de bovenkaak. De kaak steekt uit en beïnvloedt de occlusie en de esthetiek van het gezicht. In dit artikel vertellen we je er meer over.

Wat is mandibulair prognathisme?

Het woord “prognathisme” komt van het Griekse “pro,” wat “naar voren” betekent, en “gnathos,” wat “kaak” betekent. Deze aandoening staat ook wel bekend als “skelet klasse III malocclusie.” Zoals we je al hebben verteld, is het de verlenging of uitstulping van de onderkaak naar voren.

Deze uitstulping zorgt ervoor dat de kin overmatig en opvallend uitsteekt in het gezicht. Vaak komt dit door overmatige groei van de onderkaak. Het kan echter ook veroorzaakt worden door een gebrek aan ontwikkeling van het ver achterliggende bovenbeen. Daardoor kunnen de boven- en ondertanden zich niet goed tot elkaar verhouden.

De oorzaken van mandibulair prognathisme

De meest voorkomende oorzaak van mandibulair prognathisme is meestal genetisch en erfelijk. Het komt vaak voor dat mensen met een grotere onderkaak familieleden hebben met hetzelfde probleem.

Als er sprake is van een familiegeschiedenis, is het daarom belangrijk om kinderen al op jonge leeftijd mee te nemen naar de tandarts en orthodontist. Op die manier is het mogelijk om het probleem op te sporen en vroegtijdig aan te pakken.

In elk geval kunnen sommige externe situaties het ontstaan van deze aandoening bevorderen. Voortijdig verlies van melktanden is een voorbeeld. Tonsil- of adenoïdhypertrofie en mondademhaling zijn andere factoren die de kans op prognathisme vergroten.

Soms kan het ook een symptoom zijn van andere systemische ziekten. Acromegalie is bijvoorbeeld een aandoening waarbij er sprake is van overmatige groeihormoonproductie en de kaak meestal groter is.

Mensen met het syndroom van Down en andere zeldzamere aandoeningen, zoals het syndroom van Crouzon, het syndroom van Nevus en aandoeningen zoals acrodysostose hebben ook vaak prognathisme.

De symptomen van mandibulair prognathisme

Het meest opvallende kenmerk van deze aandoening is een vooruitstekende kin. Deze aandoening veroorzaakt echter verschillende andere symptomen, zoals de volgende:

• Malocclusie. De onjuiste verhouding van de kaken tot elkaar beïnvloedt de beet en de stand van de tanden in de mond. De tanden van de onderboog sluiten buiten en voor de boventanden. Soms kan een open beet ontstaan als de persoon zijn kaak niet goed sluit.
• Een verandering van de mondfuncties. Iemand met mandibulair prognathisme heeft vaak problemen met bijten, kauwen, eten en spreken. Dictieproblemen, zoals lispelen, komen vaak voor.
• Problemen in het temporomandibulaire gewricht.
• Vaak hoofdpijn.
• Esthetische problemen. Een geprononceerde kin kan een esthetisch ongemak zijn voor sommige mensen die zich niet prettig voelen bij het uiterlijk. Dit kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, een laag gevoel van eigenwaarde en moeilijkheden in de omgang met anderen.

Hoe wordt mandibulair prognathisme gediagnosticeerd?

De diagnose mandibulair prognathisme wordt meestal vermoed door de tandarts en bevestigd door een orthodontist. Wanneer de algemene tandarts tekenen van deze aandoening ontdekt, verwijsthij/zij door naar de specialist om het probleem op te lossen.

Het lichamelijk onderzoek en de gegevens uit de klinische voorgeschiedenis – zoals familiegeschiedenis en bepaalde mondgewoonten – zijn belangrijk bij het stellen van de diagnose. Er zijn echter ook andere middelen nodig om de professional te helpen de diagnose te bevestigen.

Tand- en schedelradiografieën, zoals orthopantomografie en cefalometrie (Engelse link), dragen bij aan de bestudering van het probleem. Intra- en extra-orale foto’s leveren ook waardevolle informatie.

Beetafdrukken en het verkrijgen van een studiegips maken het diagnostische proces compleet. De behandelaar kan op basis hiervan de meest geschikte behandeling voor elke individuele patiënt plannen. Als een onderliggende medische aandoening prognathisme van de mandibula veroorzaakt, zal de tandarts tijdig een behandeling voor die aandoening voorstellen bij de juiste specialist.

Hoe wordt het behandeld?

De therapeutische alternatieven bij het aanpakken van een skelet klasse III occlusieprobleem zijn afhankelijk van de leeftijd van de patiënt. Het is niet hetzelfde om het te behandelen bij een kind of adolescent – wiens botten nog niet zijn uitgegroeid – als bij een volwassene die dit vormingsproces al heeft voltooid.

Het is minder invasief en conservatiever als de behandeling wordt uitgevoerd tijdens de kindertijd. Bovendien wordt zo voorkomen dat de symptomen van deze aandoening en de functionele, esthetische en psychologische gevolgen ervan in de loop der tijd langer aanhouden.

Daarom wordt aanbevolen om kinderen vanaf hun eerste levensjaar naar een kindertandarts te brengen en tussen de 6 en 7 jaar – of zelfs eerder als de tandarts dat voorstelt – een consult bij de orthodontist te laten doen voor een evaluatie van het gebit.

Zodra de eerste tekenen worden waargenomen, is het veel gunstiger om op kinderleeftijd met de behandeling te beginnen. Je moet echter weten dat er ook therapeutische alternatieven zijn voor volwassenen. Hier vertellen we je hoe het probleem meestal in beide leeftijdsgroepen wordt opgelost.

De behandeling van mandibulair prognathisme bij kinderen

Tijdens de kindertijd en adolescentie is het mogelijk om de toegenomen groei van de kaken te corrigeren. In dit stadium is het mogelijk om te profiteren van het feit dat de botvorming nog actief is. Dit bevordert het doorgroeien van de bovenkaak of vertraagt het doorgroeien van de onderkaak op zoek naar een harmonieuze verhouding.

Hiervoor wordt interceptieve orthodontie gebruikt, een procedure die al op zeer jonge leeftijd ingrijpt op de groei van de botbasissen. In het geval van mandibulair prognathisme worden expanderapparaten gebruikt om de ontwikkeling van de bovenkaak te stimuleren.

Ook worden waarschijnlijk kinbeugels en orthodontische maskers aanbevolen die de groei van de kaak vertragen. Als deze procedures eenmaal zijn uitgevoerd, kan het nodig zijn om dit aan te vullen met een corrigerende orthodontische behandeling om de uitlijning van het gebit te verbeteren.

Als de botten in de juiste positie staan, wordt de verkeerde stand van de tanden gecorrigeerd om een goede beet te krijgen.

De behandeling van mandibulair prognathisme bij volwassenen

Bij volwassenen, bij wie de botgroei al is voltooid en het mandibulair prognathisme al is vastgesteld, is de behandeling complexer. Als dit bij jou het geval is, moet je je niet laten ontmoedigen, want het is nog steeds mogelijk om goede resultaten te bereiken.

In milde gevallen kun je kiezen voor een orthodontische behandeling (Spaanse link) om de scheefstand van de tanden te corrigeren. Dit kan de beet, het uiterlijk van de glimlach en de relatie tussen boven- en ondergebit verbeteren. Het verandert echter niets aan het uiterlijk van het gezicht en is niet altijd geïndiceerd.

In ernstigere situaties, wanneer functionele en esthetische problemen heel duidelijk zijn, is het nodig om orthodontische behandeling te combineren met orthognathische chirurgie.

Dit laatste is een vorm van maxillofaciale chirurgie die het mogelijk maakt om symmetrie en harmonie in het gezicht te herstellen door de kaakbotten op hun plaats te zetten.

Orthognathische chirurgie om mandibulair prognathisme te corrigeren

Voordat iemand zo’n operatie ondergaat, zijn verschillende morfologische en esthetische onderzoeken met röntgenfoto’s en foto’s nodig. Dit helpt bij het plannen van de behandeling, het overwegen van de aspecten die gecorrigeerd moeten worden en het bepalen van de meest geschikte technieken.

Het maakt het ook mogelijk om de persoon het mogelijke resultaat te laten zien, wat het voor hem/haar gemakkelijker maakt om de verandering te accepteren en eventuele bijbehorende vragen en zorgen vóór de ingreep op te lossen. In ieder geval is het voorafgaand hieraan noodzakelijk om een periode orthodontische hulpmiddelen te dragen.

Dit maakt de orale situatie gunstiger voor de ingreep. In het bijzonder worden de tanden op de best mogelijke plaatsen gezet.

De ingreep wordt uitgevoerd in een operatiekamer en onder algehele narcose, dus een ziekenhuisopname is noodzakelijk. Het wordt uitgevoerd door een multidisciplinair team, waarin de kaakchirurg een sleutelrol speelt. De duur van de ingreep kan ongeveer 2 uur zijn, hoewel dit afhangt van de complexiteit van de casus.

De ingreep wordt via de mondholte gedaan, dus er zal geen zichtbaar litteken op het gezicht achterblijven. Afhankelijk van het type mandibulair prognathisme van de patiënt wordt de bovenkaak, de onderkaak of beide botten gemobiliseerd.

Tijdens de ingreep voert de chirurg een osteotomie van de bovenkaak uit, die bestaat uit het breken en naar achteren plaatsen van de bovenkaak. Indien nodig wordt overtollig bot verwijderd. Om de twee botfragmenten bij elkaar te houden, worden ze vastgezet met titanium platen en pinnen.

Dit type operatie kan alleen worden uitgevoerd als de groei van de persoon is voltooid. Bij meisjes gebeurt dit meestal rond hun 16e; bij jongens meestal tussen hun 17e en 18e. Hoe dan ook, dit is afhankelijk van elke persoon.

Wat gebeurt er na een corrigerende kaakchirurgie?

Na de operatie is het noodzakelijk om bepaalde verzorgingsprocedures te volgen om het herstel van de weefsels te bevorderen en complicaties te voorkomen. Het zal nodig zijn om een vloeibaar dieet te volgen en daarna een zacht dieet om te voorkomen dat de kaak wordt gemobiliseerd terwijl deze geneest.

De chirurg zal medicijnen voorschrijven tegen pijn en om infecties te voorkomen. Hij of zij zal ook rust voorschrijven gedurende 1 tot 3 weken. Het is niet aan te raden om je in deze periode in te spannen, te sporten of te roken.

Als de hersteltijd voorbij is, kan het nodig zijn om voor een bepaalde tijd weer een beugel te nemen. Je tanden kunnen met de beugel op de juiste plaats worden gezet om de gewenste glimlach te krijgen.

Kan prognathisme worden voorkomen?

Als prognathisme van de onderkaak het gevolg is van erfelijke of genetische problemen of deel uitmaakt van een syndroom, is het niet mogelijk om het te voorkomen. Het is echter wel mogelijk om in te grijpen in de externe factoren die het ontstaan van deze aandoening in de hand werken.

Ouders spelen bijvoorbeeld een fundamentele rol bij de verzorging van de mond van hun kinderen en kunnen zo helpen voorkomen dat melktanden voortijdig uitvallen. Het opsporen en beheersen van schadelijke gewoonten (zoals mondademen) en het op tijd zoeken naar een oplossing is ook onderdeel van preventie.

Vroege en frequente gebitscontroles maken het ook mogelijk om eventuele problemen in de mond vroegtijdig op te sporen, zelfs als alles goed lijkt te gaan. Een bezoek aan de tandarts is een eenvoudige maar fundamentele actie om grote problemen in de toekomst te voorkomen.