Hoe gedachten overgaan in ziekte

Wanneer je veel last hebt van stress en angst, dan is de kans groot dat dit ook invloed zal hebben op je lichaam, waardoor zich een verscheidenheid aan lichamelijke symptomen kan voordoen.
Hoe gedachten overgaan in ziekte
Raquel Aldana

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Raquel Aldana.

Laatste update: 04 januari, 2023

De menselijke geest is zo krachtig, dat gedachten invloed kunnen uitoefenen op je lichamelijke staat van gezondheid. In de afgelopen jaren is er veel literatuur verschenen over de relatie tussen lichaam en geest, waaruit is gebleken dat de twee veel sterker met elkaar verbonden zijn dan we ons voorheen voorstelden.

Iedereen is weleens ziek geweest in zijn leven en kreeg hierbij het gevoel dat hun lichamelijke klachten gerelateerd waren aan een mentaal onvermogen of een mentale beperking. Wellicht was je vermoeider of onhandiger dan normaal en niet in staat om zelfs kleine stimulansen of je eigen gedachten te verwerken.

Tegelijkertijd lijkt onderzoek ook aan te tonen dat een goed mentaal gevoel van welzijn gerelateerd is aan een betere lichamelijke conditie – zowel je werkelijke lichamelijke gezondheid als hoe je je lichamelijk voelt.

Het lijkt erop dat positieve gedachten en ideeën ervoor kunnen zorgen dat je, door middel van je zenuwstelsel, lichamelijk fitter wordt.

Op dezelfde wijze wordt je echter, wanneer je geest niet tot rust is, kwetsbaarder voor ziekten. Oftewel, wanneer je last hebt van mentale aandoeningen als angst en depressie kunnen zich hierdoor ongewenste lichamelijke symptomen voordoen.

Blijf doorlezen om meer te leren over hoe gedachten overgaan in ziekte.

Hart in een boomstam

Hoe werkt dit transformatieproces waarbij gedachten je ziek maken?

Probeer eens terug te denken aan een moment waarop je angst ervoer. Je hart begint steeds sneller en harder te kloppen dan normaal, wellicht beginnen je handen te trillen en merk je dat meer begint te zweten.

Deze symptomen doen zich allemaal voor omdat je geest een fysieke reactie opwekt in je lichaam, waardoor de balans wordt verstoord, soortgelijk aan wanneer je net aan een work-out begint.

Er is echter een groot verschil tussen de reactie wanneer je angst ervaart of de lichamelijke reactie bij het doen van lichaamsbeweging: in het geval van angst ben je lichamelijk niet in beweging.

Je lichaam heeft dus geen manier om al die extra energie die het aan het produceren is vrij te laten en hierdoor komt je zenuwstelsel onder veel druk te staan.

De aderen en slagaderen die je spieren voorzien van bloed zijn niet meer in staat naar behoren te verwijden, terwijl je hart wel meer bloed door je systeem pompt.

Wat gebeurt er dan?

Denk aan een drukke snelweg tijdens spitsuur. Alles loopt volledig op rolletjes, maar dan vindt er een ongeluk plaats en moet al dat verkeer omgeleid worden naar een veel kleinere weg. Het hele systeem zal dan ongetwijfeld in elkaar storten.

Je hart pompt steeds meer ‘auto’s’ in je bloedbaan, terwijl de rest van je lichaam al dat verkeer helemaal niet aankan. Als deze situatie slechts van korte duur is of indien de situatie niet al te intens is, dan is deze file niet zo’n groot probleem.

Wanneer de situatie echter lange tijd stand houdt of heel abrupt is, dan kan er uitgebreide schade optreden.

Gedachten kunnen je ziek maken

Een duidelijker verband tussen lichaam en geest is het verband dat bestaat tussen je cognitieve functie en de kracht van je immuunsysteem.

Wanneer je geest niet helemaal naar behoren functioneert, dan is het normaal dat je lichaam zich tegen zichzelf keert, waardoor het kwetsbaar wordt voor aanvallen van buiten.

Stel je bijvoorbeeld eens voor dat je lichaam een computer is en je immuunsysteem je antivirussoftware. Als de computer niet goed werkt, dan schakelt hij de antivirus uit en wordt de computer zo blootgesteld aan elk Trojaans paard dat schade kan aanrichten.

Bovendien verzwakt je immuunsysteem meestal niet op het moment dat je stress ervaart, maar juist wanneer de stress verdwijnt.

Welke rol spelen de hersenen hierin?

Laten we niet vergeten dat er achter elke gedachte en elk idee een chemische verbinding schuil gaat in je biologische systeem. Een fundamenteel deel van het lichaam om hierbij te onderzoeken is de hypothalamus, die een uiterst belangrijke rol speelt bij het reguleren van je hormonen.

Dit kleine en interessante deel van je hersenen reageert snel op je gedachten, zij het in de vorm van ideeën, de interpretatie van huidige stimulansen of het voorgevoel van toekomstige gebeurtenissen.

Dit houdt in dat je hypothalamus als het ware ‘wakker’ kan worden om je voor te bereiden om sneller te reageren, te gaan slapen of om je gevoel van genot te versterken.

Hersenen beïnvloeden je lichaam

Welke invloed heeft je gedrag?

Dusver hebben we het alleen nog gehad over hoe je geest op directe wijze invloed kan hebben op je lichaam. We kunnen hierbij echter een ander, net zo belangrijk aspect, niet achterwege laten. Een aspect dat te maken heeft met je gedrag.

We geven even een voorbeeld:

We moeten allemaal weleens door periodes in ons leven die niet bepaald gelukkig of motiverend zijn.

En ook al heb je misschien nooit echt last gehad van een klinische depressie, kunnen sommige van de gevoelens die je gedurende zo’n ongelukkige periode ervaart zeer soortgelijk zijn aan de manier waarop mensen die wel te maken hebben met deze aandoening zich eigenlijk altijd voelen.

Het verschil is dat de gevoelens bij jou niet zo intens zijn of niet zo lang stand houden.

Slecht eten

In dit soort periodes begin je misschien bepaalde aspecten van je uiterlijke of persoonlijke verzorging te verwaarlozen. Een van de eerste aspecten die hier vaak door worden beïnvloed, is je dieet. 

Je keert je af van voedsel dat je minder lekker vindt, wat vaak juist de gezondere opties zijn, en kiest in plaats daarvan steeds vaker voor voedsel dat je schijnbaar meer plezier kan bieden.

Waarom gebeurt dit? Het heeft te maken met je balans. Het genot dat je in andere aspecten van je leven verloren bent, probeer je terug te krijgen via het voedsel dat je eet.

Helaas is het beeld dat vaak wordt getoond op tv van een meisje dat na een breuk in haar relatie alleen op de bank zit met een grote bak ijs op haar schoot helemaal kloppend.

Ongezond en gezond voedsel

Dit is een zeer schadelijke manier om je hypothalamus ertoe te dwingen een gevoel van welzijn te creëren dat je op de een of andere manier verloren bent. Het gedragspatroon dat je jezelf hebt aangeleerd om negatieve emoties te vermijden, heeft een averechts effect op je lichamelijke gezondheid.

Gebrek aan motivatie

Deze verloren balans is echter niet de enige reden waarom mensen in dit soort situaties hun dieet verwaarlozen. Nog een belangrijk aspect om absoluut niet te vergeten is het verdriet en het gebrek aan motivatie dat doorgaans gepaard gaat met een depressie.

De redenen (gedachten) die je er voorheen toe aanzetten om goed voor jezelf te zorgen, worden nu onderdrukt door het verdriet dat ontstaan is en zich in je geest heeft vastgebeten.

Handelingen die voorheen onderdeel uitmaakten van je dagelijkse routine lijken nu aanzienlijk meer moeite te vereisen. Wellicht zul je proberen om je routine wat eenvoudiger te maken – in plaats van naar de supermarkt te gaan na je werk kies je er voor het gemak voor om pizza te bestellen. Dit kost veel minder moeite.

De andere kant van de medaille

Tot nu toe hebben we het vooral gehad over hoe negatieve gedachten je lichamelijk zwakker kunnen maken, maar gelukkig is de andere kant van deze medaille velen malen positiever. Meerdere studies lijken aan te tonen dat een positieve mentale houding de prognose van mensen die aan een ziekte lijden in staat is hun gezondheid aanzienlijk te verbeteren.

Wellicht is dit een direct resultaat van je biochemie of het effect dat plaatsvindt wanneer je jezelf er weer toe aanzet activiteiten op te pakken die de ziekte onder controle kunnen houden, zoals meer lichaamsbeweging of een gezonder dieet.

We raden je dus aan om zo goed mogelijk voor je mentale gezondheid te zorgen; hierdoor zorg je namelijk indirect voor je hele lichaam. Vind je niet dat je dit meer dan waard bent? 


Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.


  • Cohen, S., Murphy, M. L. M., & Prather, A. A. (2019). Ten Surprising Facts About Stressful Life Events and Disease Risk. Annual Review of Psychology, 70(1), 577–597. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010418-102857
  • Eagleson, C., Hayes, S., Mathews, A., Perman, G., & Hirsch, C. R. (2016). The power of positive thinking: Pathological worry is reduced by thought replacement in Generalized Anxiety Disorder. Behaviour Research and Therapy, 78, 13–18. https://doi.org/10.1016/j.brat.2015.12.017
  • Gustavon, D. E., Du Pont, A., Whisman, M. A., & Miyake, A. (2018). Evidence for Transdiagnostic Repetitive Negative Thinking and Its Association with Rumination, Worry, and Depression and Anxiety Symptoms: A Commonality Analysis. Collabra: Psychology, 4(1), 13. https://doi.org/10.1525/collabra.128
  • Srivastava, R. A. K. (2018). Life-style-induced metabolic derangement and epigenetic changes promote diabetes and oxidative stress leading to NASH and atherosclerosis severity. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders, 17(2), 381–391. https://doi.org/10.1007/s40200-018-0378-y
  • Steptoe, A., Deaton, A., & Stone, A. A. (2015). Subjective wellbeing, health, and ageing. The Lancet, 385(9968), 640–648. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(13)61489-0

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.